5136436202

Rousseau, ‘Nowa. Ne foiza

właśnie myślał, mówiąc o „losach Heloisy”? Stawiając się w pozycji kogoś, kto jej współczuje?

Saint-Preux zresztą nader często przedstawia siebie jako człowieka kryształowego, który „nienawidzi występku”. W jednym z listów, napisanym w zgoła innym stylu (nie mówię o charakterystycznym, pseudomodlitewnym charakterze niektórych passusów listów obydwojga) niż list Julii, na który stanowi odpowiedź, stylu rozwlekłym, kwiecistym, pełnym zaklęć, obietnic i wykrzykników, przysięga dochować warunku czystości, wzdraga się na samo wspomnienie możliwości zejścia z tej drogi, jednym słowem - zapewnia Julię, że ich miłość nie obróci się w romans, co oczywiście ma ją uspokoić.

Kolejnym sposobem uwodzenia jest używanie argumentu podobieństwa wieku i upodobań, poglądów i umiejętności „słuchania głosu natury” (to element ideologii Rousseau!), a nade wszystko sugestia, że ich uczucia są wzajemne (aluzje do spojrzeń, westchnień, łez itd.) - z jednoczesnym zastrzeżeniem, iż bierze zapewne swoje życzenia za rzeczywistość. Usiłuje rozbudzić w Julii uczucia, uświadomić je jej, cały czas zapewniając, że wie, iż to tylko jego fantazje; drażniąc się z nią i prowokując. Usiłuje skłonić uczennicę i do pokochania go, i do zaprzeczenia jego zaprzeczeniom. Manipuluje nią - jak Johannes Kierkegaarda Kordelią.

Szczytem wyrafinowania w uwodzeniu jest prośba o to, by Julia okazywała mu mniej poufałości - wraz z napomknieniami o tym, jakie wrażenie (tym razem cielesne!) robi na nim dotyk jej ręki i niedoszły do skutku, ale możliwy w zabawie pocałunek. Wzmianka o tym, że chwilowa poufałość w towarzystwie powoduje całkowitą zmianę zachowania Julii, jej chłód i dystans, stanowi kolejną sugestię (próbę zasugerowania), iż nie jest jej obojętny.

Można uznać niektóre z aluzji czy stwierdzeń Saint-Preux za wprowadzenie czytelnika - przez Rousseau - w sytuację (on kocha, jej nie jest obojętny); w rzeczywistości mamy jednak do czynienia z opisem niezwykle sprawnego i wyrafinowanego sposobu uwodzenia uczennicy - wbrew zapewnieniom o przeciwnych intencjach -przez jej preceptora. Mimo że celem listu jest między innymi poinformowanie nas o kilku zdarzeniach z przedakcji (preceptorem Julii Saint-Preux został na prośbę jej matki - jakże mógłby odejść,

38