5136436225

Goethe, Cierpienia młodego ¹Wertera

miłosny!¹⁰²), znaczenie, które pojęła już Francesca, podkreślając, że pociąg fizyczny niejako ich zaskoczył, a więc nie ponoszą zań winy I w tej powieści nie brak jednak, oczywiście, opisów fizycznej fascynacji sobą bohaterów, opisów przemawiających jednocześnie do wyobraźni czytelnika. Jest nim w szczególności opis tańca na balu: tańca Lotty, potem zaś wspólnego z Werterem. Sens tego opisu może odczytać w pełni ten, kto wie, o jakich tańcach pisze Werter. Kolejno jest to menuet (taniec zbiorowy), następnie kontredans (w dwóch parach), obydwa to tańce salonowe, i wreszcie poprzednik walca (allemande); taniec, który para wykonywała, obejmując się¹⁰³. Werter nader przekonująco, choć nie tak dosadnie, jak czynił to Saint-Preux, opisuje swoje doznania erotyczne; podkreśla wrażenie, jakie zrobiła na nim bliskość fizyczna Lotty.

A gdyśmy przeszli do walca i krążyli wokół siebie jak sfery (...). Nigdy mi tak lekko nie było. Nie byłem już człowiekiem. Trzymać miłe stworzenie w ramionach i lecieć z nim jak burza, że wszystko ginęło wokoło! (...) przysiągłem sobie, że dziewczyna, którą bym kochał, co do której miałbym zamiary, nie mogłaby nigdy tańczyć walca z nikim innym, tylko ze mną, chociażbym miał za to zginąć (ks. I, list z 16 lipca, s. 33)^,04.

¹⁰² Warto zdać sobie sprawę z tego, że ten motyw opowieści o Tristanie i Izoldzie, upowszechniony dopiero przez Josepha Bediera (por. s. 222), nie występował we wszystkich wariantach tej opowieści (obecny np. u Beroula). Ma on istotne znaczenie dla sensu tej historii: jest symbolem fatalizmu miłości, która wygrywa z poczuciem słuszności, honoru, moralności; prowadzi do utraty wolnej woli i zdrady wszystkich wyznawanych przez kochanków wartości, do konfliktu sumienia oraz cierpienia, nieodłącznie związanego z taką miłością. Jest bodaj najbardziej „romantycznym” elementem dziejów Tristana i Izoldy. Na temat różnych wersji mitu Tristana i Izoldy oraz ich możliwych interpretacji, a także ich związku z filozofią etyczną Abelarda por. Wstęp, w: Tristan i Izolda.

¹⁰³ Warto zwrócić uwagę, że kontredans określa też Werter - słusznie - mianem (tańca) „angielskiego” (Englischer), zaś Lotta podkreśla, że chętnie tańczy „niemieckiego” (Deutscher) - określenie „walc” (Walz) skądinąd nie dotyczy jeszcze tańca, jaki wykształcić się miał z „niemieckiego” i landlera dopiero z początkiem XIX wieku. Ponieważ nie umie go tańczyć partner Lotty, zastępuje go Werter. Cała ta scenka dla jej pełnego zrozumienia wymaga pewnej znajomości historii tańca; warto tylko zaznaczyć, że predylekcja Lotty dla „niemieckiego” świadczy niewątpliwie ojej prostocie (zamiłowanie do tańca o ludowym, rodzimym, austriacko-niemieckim pochodzeniu) i, być może, naiwnej kokieterii (to ona proponuje zamianę partnerów w tańcu, bądź co bądź, jak na owe czasy, dość erotycznym).

¹⁰'^ł Und da wir nim gar ans Walzen kamen und wie die Spharen urn einander he-rurnrollten (...). Nie ist mir’s so leicht vom Flecke gegangen. Ich war kein Mensch mehr.