8748915490

466 Rezenzje i noty recenzyjne

0    tym zjawisku. Dla określenia cech starości autorka sięga do jej przyczyn i skutków biologicznych, psychicznych, ekonomicznych i społecznych, korzystając z badań

1    ustaleń wiciu dyscyplin naukowych: medycyny, psychologii, ekonomii, demografii oraz socjologii i zestawia je z materiałami z własnych poszukiwań. To właśnie dane z wieloletnich badań terenowych: wywiady, informacje autobiograficzne, obserwacja, oparta także na uczestnictwie w życiu wiejskim, ankiety zebrane wśród uczniów miejscowych szkół, stanowią główną i cenną podstawię źródłową pracy. To do nich, chcąc zachować ich dokumentacyjną wartość, odwołuje się autorka, cytując w tekście i umieszczając w załączonym aneksie wypowiedzi rozmówców, nie tylko ludzi starych, ale także przedstawicieli innych grup wiekowych mieszkańców badanych wsi. Uzupełnione zostały one przez materiały z archiwów rodzinnych, informacje otrzymane w instytucjach państwowych, samorządowych i kościelnych oraz artykuły z prasy lokalnej. Wyznaczniki kulturowego wymiaru starości „wieku kulturowego'’, stanowiącego główny przedmiot zainteresowań, autorka odnajduje w statusie ludzi starych, ich pozycji w systemie społeczno-kulturowym, decydującej o sposobie odnoszenia się do nich rodzin i społeczności wiejskich, wypływającej na ich samoocenę. W tymże „Wprowadzeniu" badaczka zamieściła także charakterystykę obu wsi. Stwierdziła w nich zanik pasterstwa i ograniczenie działalności rolniczej oraz poważną rolę turystyki. Różnica między nimi, poza położeniem i związanym z nim otoczeniem kulturowym oraz wielkością, polega także na występowaniu w Istebnej niewielkiej grupy ludności protestanckiej. Obie wsie osiągnęły w ostatnich latach podobny poziom ekonomiczny, inaczej jednakże wykorzystują dla celów komercyjnych tradycyjną kulturę. Przy tej okazji autorka formułuje kolejny cel badawczy, jakim jest stwierdzenie, czy i w jakim zakresie podtrzymywanie dziedzictwa kulturowego i sytuacja społeczno-ekonomiczna wpływają na stosunek do ludzi starych (s. 22). Omawia ponadto zastosowane techniki i metody badawcze.

W drugim, obszernym rozdziale wstępnym „Aspekty starości" autorka informuje o modelach starości odnajdywanych w różnych kulturach odległych w czasie i przestrzeni. Koncentruje się jednak na sposobach traktowania ludzi w podeszłym wieku w badanych wioskach. Stwierdziła wielość kryteriów stosowanych dla wyznaczenia granicy, od której zaczyna się starość: metrykalne, związane z aktywnością, sposobem postrzegania rzeczywistości, stosunkiem do innych. Omawia warunki wyznaczające w badanych wsiach długość i jakość życia: pracę, pożywienie, mieszkanie, ubiór. Opisuje uroczystości urodzin długo żyjących mieszkańców, bardziej utrwalone w Istebnej, a mniej znane w Małym Cichym, upowszechniające się jednak pod wpływem mediów, w tym prasy lokalnej i działalności organów samorządowych. Obszernie przedstawia „konwenans” wzory zachowań, zarówno ludzi starych, kontaktujących się z innymi, jak i w stosunku do nich, mających źródło w tradycji, między innymi w folklorze, lecz podlegających zmianom w wyniku przekształceń warunków życia i pod wpływem otoczenia zewnętrznego.

Najistotniejsze w pracy są dwa rozdziały przedstawiające status i role ludzi starych w badanych wsiach. Pierwszy z nich, „Codzienność i święto”, koncentruje się na pozycji ludzi w podeszłym wieku w rodzinie i w domu, relacjach międzypokoleniowych, rodzajach ich aktywności i użyteczności, miejscu w sąsiedztwie i w spo-