8748915467

442 Rezenzje i noty recenzyjne

Dagnosław D c m s k i, Obrazy hinduizmu. Kultura i religia oczami radżputów i pasterzy. Biblioteka Etnografii Polskiej nr 57(58), Warszawa: Instytut Archeologii i Etnologii PAN 2007, ss. 340, il., mapy, tab., ISBN: 83-89499-46-2.

Dagnosław Demski jest badaczem o szerokich zainteresowaniach, tak w ujęciu geograficznym, jak i tematycznym. Prowadził prace na terenie Indii, głównie zachodnich, poczynając od lat 80., ale także na pograniczach etniczno-kulturowych dawnej Rzeczpospolitej na Białorusi, Litwie, Łotwie i Ukrainie oraz ostatnio na Węgrzech. Obejmował nimi zagadnienia symboliki w mitach i obrzędach, wybrane kwestie struktury społecznej i religijności oraz sprawy tożsamości etnicznej i etnicznych stereotypów. Łącznikiem było zainteresowanie pograniczami etniczno-wyznaniowy-mi oraz relacjami między ludźmi, zróżnicowanymi społecznie, religijnie i etnicznie, obserwowanymi zarówno w ich manifestacjach zbiorowych, jak i indywidualnych. Rozwinięciem niektórych z tych kierunków badań jest recenzowana książka, napisana na podstawie materiałów z badań na pograniczu hinduizmu i islamu na terenach granicznych Indii i Pakistanu, skoncentrowana na relacjach między dwoma różniącymi się pozycją społeczną, a co za tym idzie innymi elementami kultury, grupami radżputów i rabari. Wartość książki, wśród innych polskich prac dotyczących Indii, wynika z tego, że napisana została na podstawie materiałów z wieloletnich własnych badań terenowych oraz ukazuje kulturę jednego z regionów na tle całości tego wielkiego państwa i obszaru hinduizmu.

Zakres i główne cele tej książki, będącej rozprawą habilitacyjną, dobrze charakteryzuje jej tytuł: Obrazy hinduizmu. Kultura i religia oczami radżputów i pasterzy. Kultura i społeczeństwo Indii są zróżnicowane, dowodzi autor i koncentruje się na jednym z obszarów tego państwa-subkontynentu, jakim jest krąg kultury radż-puckicj. Krąg ten ukształtowała w północnych i zachodnich Indiach warstwa radż-putów, pochodzenia koczowniczego, wyłoniona w VII-VIII wieku jako zbiorowość wojowników walczących z islamem, przekształcona później w warstwę władców państw i właścicieli ziemi. To właśnie oddziaływanie kultury radżputów na kulturę grup ludności od nich zależnych i utrzymywane przez w arstwę dominującą stosunki społeczne doprowadziły do powstania specyficznej kultury. Drugim biegunem w kręgu kultury radżpuckiej czyni autor - dla celów analizy rabari, do niedawna niepiśmiennych i koczowniczych pasterzy, poprzez osiedlenie i gospodarkę powiązanych z właścicielami ziemi, patronami radżputami, którzy włączyli ich do systemu kastowego. Autor wyodrębnia ten krąg, wskazując na jego odmienność, tak w porównaniu z innymi terenami Indii, jak i ze względu na wewnętrzną specyfikę, polegającą na charakterystycznych relacjach społecznych, wyrażanych również w symbolice. Do specyfiki tej należy nic tylko pozostawanie radżputów i rabari w ramach tradycyjnych systemów zależności i współdziałania jadżmana i jego regionalnej odmiany ter tansli, zawężonej, bo obejmującej jedynie patrona i jego zaufaną służbę, ale również bliskość kulturowa, wynikająca między innymi z obecności rabari w mitach radżpuckich oraz przejmowaniu przez pasterzy wzorów radżpuckich.

Stosunki między obydwiema grupami i ich następstwa kulturowe, podstawowy przedmiot zainteresowań autora, badane były na dwóch poziomach. Pierwszym