8748915464

438 Rezenzje i noty recenzyjne

i związanych z nimi, podnoszonych do rangi symboli, wybranych elementów miejscowych tradycji.

We „Wprowadzeniu” istotne są przedstawione tam założenia przyjęte przez badacza. Nic zamierzał on traktować Syberii jako rezerwuaru archaicznych światopoglądów i praktyk wierzeniowych. Pragnął dotrzeć do nowych form kulturowych tam powstających w wyniku przeobrażeń, zintensyfikowanych po roku 1991, takich jak przekształcenia własnościowe, reformy rynkowe, upowszechnienie nowoczesnych technik komunikowania, przewartościowania własnej historii i dodajmy wskutek umożliwiających je zmian ustrojowych w Federacji Rosyjskiej. Przykładem jest choćby szamanizm, nazwany przez autora „miejskim” (s. 10). Badacz deklaruje ostrożność wobec modeli usiłujących przedstawiać procesy kulturowe w południowej Syberii, w tym kształtowania się tożsamości narodowej tutejszych narodów tubylczych, jako podlegające jednolitym zasadom, powielającym wzory europejskie. Pragnie poszerzyć zakres dotychczasowych badań, nie ograniczać się do zredukowanego modelu badań nad ctnicznością, objąć nimi „intencje i konkretne zachowania osób bezpośrednio zaangażowanych w lokalne wydarzenia i strategie działania” (s. 11). Chce poznać sposób rozumienia i posługiwania się przez członków miejscowych społeczności takimi pojęciami, ważnymi w procesach etniczno-narodowych, jak „tożsamość”, „tradycja” i „naród”.

Pierwszy rozdział pracy omawia teorie etniczności i narodu w antropologii zachodniej i etnografii/etnologii radzieckiej i rosyjskiej. Autor sygnalizuje w nim między innymi trudności związane z wieloznacznością rosyjskiego słowa naród, wyjaśnianego „według słownika Dalju” (s. 26), którym okazał się W.I. Dal' (Dalii), autor „Słownika z objaśnieniami żywego języka wielkoruskiego” z lat 1863-1866. Kolejny rozdział przedstawia sytuację prawną narodów nicrosyjskich po roku 1991, po którym nastąpiło poszerzenie autonomii republik federacyjnych i intensyfikacja zjawiska tak zwanego „odrodzenia narodowego”. Wskazuje na zmiany w polityce narodowościowej w skali Federacji Rosyjskiej i ścieranie się dwóch koncepcji, jednej głoszącej potrzebę utrzymania i wzmocnienia terytorialnych autonomii etnonarodowych oraz drugiej, zmierzającej do likwidacji terytoriów etnonarodowych o charakterze jednostek polityczno-administracyjnych i zastąpienia ich autonomiami kulturalnymi. „Odrodzenie narodowa” autor ukazuje zarówno z punktu widzenia interpretatorów zewnętrznych, traktujących je jako reakcję społeczeństw nicrosyjskich na politykę państwa radzieckiego, jak i uczestników tych przemian, uznających je za dążenie do przywrócenia tym społecznościom podmiotowości, a tym samym godności (s. 39,40). Trzeci rozdział, także o charakterze wstępnym, zawiera ogólne informacje o omawianych republikach i wskazuje na różnice między nimi, ważne dla przebiegu procesów etnicznych, takie jak położenie geograficzne, historia, struktura etniczna i stan gospodarki. Istotne w nim jest ukazanie mechanizmów integracyjnych i dezintegracyjnych wewnątrz społeczności miejscowych, wywołanych podziałami etnicznymi i regionalnymi, różnicami językowymi i innymi kulturowymi, stopniem modernizacji i odmiennością sytuacji prawnej. Znamienne jest również to, że procesy etniczne z reguły dokonują się w ramach pozostawionych przez Związek Radziecki granic jednostek etniczno-terytorialnych i nie prowadzą do żądań rewizji ich przebiegu.