8748915476

416 Rezenzje i noty recenzyjne

przykład tw órcy reklamy? Badacza nic interesują jednak użytkowe funkcje przedmiotów i statystyka ich znaczeń. Zastanawiając się nad dostrzeżonym przez Daniela Millera paradoksem „skrajnej widzialności i niewidzialności rzeczy”, dochodzi do wniosku, analizując wybrany przez siebie przykład stołu pamiątki rodzinnej, że „ilość znaczeń w porządku konotacji wydaje się nieskończona” (s. 194).

Podstawą przyjętego w pracy postępowania badawczego był przegląd i analiza odnalezionych w obszernej literaturze rozważań dotyczących kultury materialnej lub przydatnych w jej badaniu. Przegląd ten i analiza zostały podporządkowane przyjętemu przez autora założeniu o szczególnej wartości, dla badania znaczeń rzeczy, filozofii pragmatyzmu rozwiniętej w Ameryce i opartej na niej literatury antropologicznej. Innymi ważnymi źródłami inspiracji była antropologia interpretacyjna Clifforda Geertza z jej zainteresowaniem szczegółem etnograficznym, poddanym procedurze tak zwanego gęstego opisu oraz prace Picrrc'a Bourdicu z ich podkreśleniem roli praktyki i koncepcją habitusu. Autor krytycznie traktuje odnalezione w literaturze poglądy i zmierza do rozwinięcia własnej koncepcji pragmatyzmu semantycznego, przydatnej w badaniach kultury materialnej. W kolejnych rozdziałach książki zajmuje się współczesnymi kontekstami rzeczy; miejscem rzeczy w systemie kultury, wykraczającym poza ich funkcje tcchniczno-użytkowe; „mową” rzeczy; ich znaczeniami dla jednostek (rzeczy subiektywne) i dla zbiorowości (rzeczy obiektywne); wreszcie ich rolą w kulturze konsumpcyjnej.

Za bardzo cenne uważam niepominięcie, w pracy o charakterze teoretycznym i metodologicznym, obejmującej szeroki zakres kultury euroamerykańskiej i korzystającej z literatury światowej, spraw polskich. Autor odwołuje się do historii polskiej etnologii/antropologii kulturowej, wskazuje na miejsce w niej kultury materialnej zarówno w badaniach, jak i uniwersyteckiej dydaktyce (studium historii kultury materialnej, w skład którego wchodziła również etnografia), odnotowuje administracyjne, wywołane przyczynami ideologicznymi, poparcie dla tej problematyki, zmęczenie nią i powrót do niej dopiero w latach 90. XX wieku, cytuje polską literaturę i wskazuje wybrane fakty kulturowe z polskiej rzeczywistości. Jest zaangażowany w dyskusję nad rozwojem etnologii polskiej. Nie jest to jednak próba całościowego ujęcia i podsumowania polskich badań w tym zakresie. Nawiązuje do nich głównie na zasadzie negacji, pomija także rozwinięte studia nad historią kultury materialnej, co wypomina mu w wymienionej recenzji Andrzej Klonder. Nie zajmuje się ponadto interesującymi zjawiskami z naszej rzeczywistości okresu transformacji, jak na przykład wędrówką używanych, second hand przedmiotów z Zachodu na głodny rzeczy Wschód. Interesujące są nie tylko szlaki migracji tych przedmiotów i sposoby docierania z nimi do nabywców, ale również rodzaje zaspokajanych przez nic potrzeb, nic tylko materialnych. Przedmioty te przecież pomagają także wyróżniać się, a ich poszukiwanie dostarcza emocji i satysfakcji w przypadku znalezienia pożądanej rzeczy.

Pragnę zwrócić uwagę na niektóre cechy postępowania badawczego właściwe autorowi książki. Są nimi wybór, podporządkowany przyjętym założeniom, ważnych koncepcji i propozycji odnalezionych w literaturze, krytycznie i wieloaspektowo sprawdzonych i wykorzystanych. Należą do nich między innymi zestawione