8748915474

450 Rezenzje i noty recenzyjne

jest tu świadomie zakładany. Zastosowanie metod jakościowych daje obraz, który moim zdaniem - wnosi więcej do naszej wiedzy o zagadnieniach tożsamości emigrantów z Polski do Niemiec niż tony „twardych faktów’' wykreowanych metodami ilościowymi. Wspomniana triangulacja danych daje przy tym możliwość wpisania subiektywnych narracji w makronarracje, czyli sytuowania tych pierwszych w kontekście szerszych tendencji dających się zaobserwować w kulturze i społeczeństwie.

Metoda narracyjna rzeczywiście wydaje się najbardziej stosowana do przeprowadzenia badań mających zrealizować tak zarysowane cele i spełniać jednocześnie wymogi naukowości. Narracja okazuje się zarazem samorefleksją na temat życia, przebytej „trajektorii tożsamościowej”, autorskim opisem sytuacji, w' jakiej ktoś się znajduje, zwłaszcza jeśli chodzi zarazem o percepcję samego siebie, poniekąd „od środka”, jak i o „jaźń odzwierciedloną”, czyli o to, jak ktoś myśli, iż inni go postrzegają. Oznacza ona także znaczne zminimalizowanie prckoncepcji badacza, narzucanych z góry własnych kategorii myślowych, wtłaczania poglądów rozmówców w ustalone ramki pojęciowe. W miejsce tego oddaje się głos „podmiotom”. Badanie podmiotowe zakłada uzgadnianie sensów wypowiedzi w trakcie rozmowy, co w jakiejś mierze czyni „badanych” współautorami całego przedsięwzięcia. Przygoda etnograficzna w terenie staje się przy tym zaczynem do przeprowadzenia autoetno-grafii, refleksji badacza na temat ewolucji jego postrzegania zjawiska w miarę prowadzenia studiów' oraz tego, jak jego obecność wpływała na zachowania oraz sposób artykułowania i werbalizowania problemu przez rozmówców.

Osobną, kompleksowo przedstawioną kwestię stanowi tożsamość i wiążąca się z nią refleksyjność człowieka jako przedmiot badań w naukach społecznych. W tym momencie Jacek Schmidt jawi się jako kompetentny znawca teorii socjologicznych, filozoficznych i antropologicznych. Roland Barthcs, Paul Ricouer, Erwing Goffman, Anthony Giddens, Manuel Castells, Robert J. Lifton, Johnatan Friedman, Herman Basinger i James Clifford to tylko niektóre nazwiska badaczy, których wybrane idee odnośnie do narracji, autorefleksji i tożsamości pojawiają się w rozprawie. Dobór teorii nie jest w żadnej mierze przypadkowy albo służą one wyłożeniu własnego rozumienia zagadnień przez autora, albo też dodatkowo znajdują zastosowanie w późniejszych empirycznych bądź interpretacyjnych warstwach książki. Łącznie konceptualizacja ta stanowi także legitymizację perspektywy narracyjnej przyjętej w pracy. Pokazuje, że choć tożsamość rozumieć można jako coś danego i statycznego (i tak ją najłatwiej badać metodami kwantytatywnymi), to jednak Schmidtowi zdecydowanie bliższa jest perspektywa traktująca ją jako zmienną w czasie i zależną od kontekstu. Tożsamość jest niezwykle ulotną, delikatną materią, czymś wyrażanym za pomocą ledwie uchwytnych znaków i gestów. Zawarte w znanej książce Jamesa Clif-forda (2000) obszerne studium na temat „kłopotów z tożsamością” Indian Mashpce z Massachusetts, pozornie dalekich od spraw trapiących „późnych wysiedleńców” w Niemczech, stanowi ilustrację i inspirację dla takiego podejścia badawczego.

Opowiedzenie się za „rozumiejącym”, uwzględniającym „współczynnik humanistyczny” pojmowaniem tożsamości Spcitaussiedlerów uzasadnia także ich status jako imigrantów. Migracja, zależne od konkretnego przypadku, zmieniające się w czasie postrzeganie kraju pochodzenia i nowego otoczenia, to sytuacja sprzyjająca „płyn-