8748915459

432 Rezenzje i noty recenzyjne

mówić o transformacji zadrugi tradycyjnej rodziny rozszerzonej (wielkiej), podzielonej dziś na poszczególne rodziny nuklearne. Pewne elementy dawnej zadrugi pozostały, jak na przykład wzajemna pomoc w obrębie większej rodziny (autor podaje przykład zostawiania przez rodziców-migrantów swoich dzieci krewnym pozostałym w kraju pochodzenia). Niemniej, rodzina nic jest już jednostką ekonomiczną, a raczej „miejscem, gdzie powinny rozwijać się miłość i zażyłość" (s. 297), natomiast sieci społeczne opierają się nie tylko, czy nie tyle, na więzach rodzinnych, co na indywidualnych znajomościach i przyjaźniach.

Janinę Dahinden, na podstawie badań migrantów Serbów i Albańczyków z Kosowa do Szwajcarii, analizuje pojęcia sieci migranckich, transnarodowości i nacjonalizmu metodologicznego (methodological nationalism\ założenie, że państwo narodowe jest naturalną formą społeczno-polityczną we współczesnym świecie), dyskutując ich użyteczność do badań nad migracją (post)jugosłowiańską. Podkreśla, że zjawisko transnarodowości należy wiązać z asymilacją. Paradoksalnie, powiada badaczka, jedynie ci, którzy w kraju przyjmującym osiągają stabilną pozycję ekonomiczną i społeczną, mogą utrzymywać wielopłaszczyznowe więzi z krajem pochodzenia. Zauważa, że ci, którzy nie zarabiają wiele, nie mają możliwości regularnego wysyłania pieniędzy bliskim lub wizyt w kraju pochodzenia. Szczególną uwagę zwraca Dahinden na cząstkę „naród" w terminie „transnarodowość". Twierdzi bowiem, że idee nacjonalistyczne i myślenie w kategoriach państwa narodowego nie tylko wpłynęły na obraz migracji zarówno emigracji z Jugosławii, jak i imigracji do Szwajcarii, a także na proces asymilacji - ale również na politykę obu państw, opinię publiczną i samoidentyfikację migrantów. Idee te, jak dowodzi autorka, miały dalekosiężne konsekwencje, ponieważ ściśle wiązały się z procesem wykluczenia społecznego.

Książka Transnational Societies, Transterritorial Politics. Migrations in the (Post-) Yugoslav Region, 19th-21st Cen tury, choć jest zbiorem tekstów dotyczących konkretnego regionu, przedstawia interesujące spostrzeżenia ważne dla ogólnego zrozumienia zjawisk związanych z przemieszczaniem się ludzi. Pojęcie transnarodowości, mimo że bywa krytykowane za swoją niejednoznaczność i brak definicyjnej precyzji, jest obecnie jednym z kluczowych w kontekście badań migracji. Zaprezentowane w tej pracy opisy i analizy materiału empirycznego można porównywać z danymi z innych terenów, a wnioski mogą stać się inspiracją do dalszych poszukiwań i przemyśleń. Polecam tę książkę wszystkim zainteresowanym badaniem migracji oraz zastosowaniem pojęcia transnarodowości w naukach humanistycznych i społecznych.

Karolina Bieleńin-Lenczowska

LITERATURA

Basch L., Glick Schiller N., Szanton Blanc C.

1994 Nations Unbound: Transnational Projects, Posteolonial Predicaments and D et err it orial iz ed Nation-States, New York: Routledge.