8748915820

Marja Kiełczewska: Osadnictwo wiejskie Wielkopolski. 77

się w różnicowaniu zawodowem ludności. Występuje w nim duży odsetek ludności miejskiej.

Poprowadzenie więc naturalnej granicy jakiegoś miasta wymaga bezpośrednich studjów na miejscu. Granica miasta oparta na zajęciach ludności, nie pokrywa się z granicą krajobrazową miasta i wsi. Budynki o charakterze miejskim, piętrowe kamienice pojawiają się, jak wykazał B łasz czak, już w osadach podmiejskich, rozproszone w obrębie zagród wiejskich. Są coprawda wyjątkiem. Przeważają bowiem w tym obszarze przejściowym budynki, wzniesione dla celów gospodarki rolnej. Zupełne przekształcenie na krajobraz miejski dokonywa się dopiero po włączeniu administracyjnem pasa przejściowego do miasta. Dlatego granica administracyjna miasta pokrywa się często z granicą krajobrazu miejskiego. Odmiennie nieco przedstawia się to zagadnienie dla małych miasteczek Wielkopolski, których mamy prawie 100. Są to właściwie osiedla pośrednie między wsią a miastem. Charakter miejski ma tylko środek miasta, rynek w założeniu czworoboczny, a już przy ulicach, prowadzących do rynku, spotyka się zagrody rolnicze. Miasteczko ma przeto na krańcach charakter osiedli rolniczych. Znaczny procent ludności, choć nieprzeważający, zajmuje się gospodarką rolną. W małych miasteczkach mamy więc zjawisko odwrotne niż w wielkich miastach. Wielkie miasto rozciąga swoje wpływy poza granicę administracyjną, w małych miasteczkach pojawia się charakter wiejski, tak w zajęciach ludności jak i w wyglądzie domów, w obrębie granicy administracyjnej miasta. Duża ilość miasteczek i szczególny zakres pracy nie pozwoliły na rozpatrzenie szczegółowe granic każdego miasta.

Przy rozpatrywaniu typów osiedli w Wielkopolsce przyjęłam wskutek tego granice administracyjne miast, jako granicę krajobrazu wiejskiego, pomijając granice opartą na zajęciach mieszkańców.

Nie wszystkie jednak osiedla, które leżą poza granicami administracyjnemi miast, zaliczyć należy do osiedli wiejskich. Osiedla, które leżą poza miastem, jednak z gospodarką rolną niewiele mają wspólnego, do osiedli wiejskich zaliczać niepodobna. Są to w pierwszym rzędzie strażnice kolejowe, które są rozmieszczone systematycznie wzdłuż linij kolejowych. Są to osiedla strażnicze, a małe gospodarstwo rolne jest przy nich traktowane ubocznie. Domy mają odrębny miejski wygląd. Osiedla te towarzyszą co 3—5 km wszystkim linjom kolejowym, są więc dość liczne. Jednak do osiedli wiejskich ich nie zaliczam.

Poza tern są znane w obrębie osiedli wiejskich osiedla przemysłowe. Są to gorzelnie, cukrownie i młyny wodne. Gorzelnie znajdują się prawie przy każdem większem gospodarstwie rolnem. Gorzelnia zajmuje zwykle jeden budynek w obrębie licznych gospodarskich zabudowań dworu. Ludzie, poza jednym pracownikiem stałym, znajdują w gorzelni tylko sezonowe zajęcie, przez krótki przeciąg czasu. Są to przeważnie pracownicy rolni, z tej samej wsi, którzy zajęcie to traktują ubocznie. Nie powstają więc przy gorzelniach specjalne osiedla, o odrębnym wyglądzie. Dlatego można istnienie gorzelni