8748915823

Marja Kiełczewska: Osadnictwo wiejskie Wielkopolski. 79

odrębny kierunek kresek. Przez zakreskowanie danych zasięgów otrzymałam nałożenie się kresek. Obszary, na których nakładają się kreski z różnych kierunków, mówią o złożonym charakterze osadnictwa tego obszaru. Nasilenie kresek podaje przewagę pewnego typu.

Celem mej pracy było nietylko wyróżnienie i opisanie typów osiedli, lecz, w miarę możności, wyjaśnienie ich genezy i zasięgu. Dlatego starałam się zbadać czas powstania różnych typów. Ciekawy materjał znalazłam w powiatowych urzędach katastralnych. Mapy separacyjne, pochodzące z początku XIX w., oddają obraz osadnictwa z przed stu laty. Zestawiając je z obecnemi planami katastralnemi i mapami topograficznemi, można odczytać, w jakim kierunku nastąpiły zmiany i rozwój osadnictwa w ciągu ostatnich stu lat. Poza tern z planów katastralnych można odczytać układ pól poszczególnych osiedli, w ilu działkach i w jakich od siebie odległościach położone są pola, należące do jednej zagrody.

W urzędach katastralnych są również zachowane akty separacyjne t. zw. recesy. Jest tam szczegółowo podany przebieg uwłaszczenia włościan, warunki, na jakich zostało dokonane uwłaszczenie, motywy, jakiemi kierowano się przy rozdzieleniu roli i przemieszczeniu osiedli. Jest to olbrzymi materjał, który czeka na opracowanie. Ze względu na dużą ilość miejscowości w Wielkopolsce, mogłam wyciągnąć tylko niektóre dane i przez analogję, wysnuć wnioski ogólne, co do rozwoju osiedli w ostatnich czasach, opierając się przy tern również na literaturze.

Reasumując krótko treść powyższego rozdziału, możemy wysnuć następujące wnioski:

1.    Studjum geograficzne osiedli oparte musi być na bezpośrednich badaniach w terenie, a nie może wychodzić z historji czy ze statystyki. Studjum geograficzne osadnictwa bowiem nie może się ograniczać do określenia kształtów wsi i ich rozmieszczenia, lecz winno dążyć, do ujęcia całkowitego obrazu osadnictwa.

2.    Ujęcie geograficzne osadnictwa zamyka się w ramach trzech typów zasadniczych (typ osiedli skupionych, typ osiedli rozproszonych, typ pośredni), a klasyfikacja spotykanych rodzajów osiedli związana jest z różnemi czynnikami, zależnie od tego, który z nich gra rolę dominującą.

3.    Wychodząc z założenia, że osiedlem wiejskiem w sensie geograficznym jest każde osiedle na ziemi, jedno- czy wielodomowe, wzniesione, celem prowadzenia przez zamieszkujących je ludzi gospodarki naturalnej, przyjmuję, że w Wielkopolsce do osiedli wiejskich należą osiedla związane z gospodarką rolną, rolniczo-hodowlaną i rolniczo-ogrodniczą.

4.    Wsią w sensie geograficznym jest skupienie osiedli wiejskich, — grupa domów, która w krajobrazie jako pewna całość się zarysowuje.

5.    W ogólnem ujęciu za granicę krajobrazu wiejskiego i miasta można przyjąć w Wielkopolsce granice administracyjne miast.