628033453

10 TOMASZ GOBAN-KLAS

Prasoznawstwo socjalistyczne także jest świadome społecznych oczekiwań. Ono również podejmuje refleksję nad relacją nauka-pra-ktyka społeczna¹. W miarę bowiem jak powiększa się dorobek naukowy prasoznawstwa, doskonali praktyka prasowa, rośnie potrzeba systematycznego uprawiania takiej refleksji jako wytycznej dla lepszego, mądrzejszego wykorzystania praktycznych walorów wiedzy naukowej. Prasoznawstwo jednak, niezależnie od pewnych swoich osobliwości, jest jedną z gałęzi nauk społecznych. Tak jak jego poziom teoretyczny i metodologiczny jest warunkowany przez ogólny poziom nauk społecznych, tak i problemy praktycznego wykorzystania wiedzy prasoznawczej są w wielu wypadkach analogiczne do problemów stosowania nauk społecznych w praktyce. Wypada zatem rozpocząć refleksję o użyteczności prasoznawstwa od spraw najogólniejszych, które stosują się do wszystkich dyscyplin społecznych. Dopiero potem można konkretyzować problemy, ale już w perspektywie problematyki całościowej — praktycznego wykorzystania wiedzy naukowej.

Model dyrektywny wykorzystania nauki w praktyce

Głosząc postulat wykorzystania nauki w praktyce, na ogół twierdzi się, iż wiedza naukowa ma dostarczać wskazówek (dyrektyw) działania, do których winna się stosować praktyka. Uważa się również, iż na tym właśnie polega zastosowanie praktyczne wszelkich nauk, zarówno przyrodniczych, jak i społecznych. W takim określeniu relacji nauka-praktyka kryją się dwa postulaty: a) praktyka społeczna winna się opierać na dyrektywach mających swą podbudowę w nauce, oraz b) nauka — jeśli ma mieć walor praktyczny — winna dostarczać dyrektyw działania².

Te dwa postulaty, z których pierwszy można nazwać postulatem naukowości praktyki, a drugi — praktyczności teorii, stanowią założenia modelu wykorzystania nauki, który nazwiemy modelem dyrektywnym. Łącznikiem między praktyką a nauką jest tutaj specyficzna wypowiedź — dyrektywa praktyczna. Przez dyrektywę praktyczną rozumie się na ogół zgodnie wszelkie wskazanie środków do danego celu ³. Najkrótsza forma dyrektywy tego typu brzmi zatem: „jeśli pragniesz C, działaj w sposób D”, przy czym w domyśle pozostaje co najmniej określenie: a) warunków działania (na ogół zakłada się „normalność” warunków) oraz b) możliwości wykonania zalecenia.

1

W Zeszytach Prasoznawczych tematykę tę podejmował A. Delorme w artykule: Z problematyki stosunków „badacze-praktycy” (1970 nr 1) oraz W. Masłowski w artykule: Niektóre sytuacje konfliktowe w procesie masowego przekazu (1970 nr 3).

2

P. Sztompka (O złudności dylematu: teoria czy praktyka. W: Stosowanie nauk społecznych .... op. cit., s. 109) przedstawia dodatkowe dwa założenia, lecz w istocie są one jedynie modyfikują wymienionych tu postulatów.

3

^Ił E. Leniewicz: Dyrektywy praktyczne. Konstrukcja i uzasadnianie. Warszawa 1971, s. 8.