8851686553

B. Śliwcrski (red. nauk.). Teoretyczne podstawy edukacji alternatywnej, Kraków 2009 ISBN: 978-83-7850-234-0, ©by Oficyna Wydawnicza „Impuls” 2009.

8    Wprowadzenie szkolnej¹. Spór o przyczynę tego stanu rzeczy pozostawiam historykom, choć nie mam tu wątpliwości, że nieobecność badań i literatury specjalistycznej na temat pedagogiki czy edukacji alternatywnej w naszym kraju spowodowana była jedynie względami natury politycznej i ideologicznej. Socjalizm nie dopuszczał do głosu innej wizji świata, w tym kształcenia i wychowania, niż te o proweniencji marksistowskiej. Trzeba było pierwszych procesów przełamujących monopol państwa do oświaty szkolnej² oraz zmiany formacji ustrojowej, by wreszcie i nasz system oświatowo-wychowawczy zaowocował polifonią autentycznych, alternatywnych rozwiązań edukacyjnych.

Przyczyn pojawiania się alternatyw w edukacji jest wiele. Jednym z takich powodów ich zaistnienia jest zazwyczaj spontaniczne lub zamierzone, wykoncypowane odrzucenie tego, co w jej dotychczasowym wymiarze jest dominujące, utrwalone i uznane przez odrzucających za niegodne kultywowania. W krajach Europy Zachodniej charakteryzuje się jako mchy alternatywne przede wszystkim te, które z racji swoich założeń są mchami spontanicznymi, żyjącymi własną utopią, organicznymi i niepodporządkowanymi żadnym formalnym strukturom organizacyjnym państwa. Są one często naturalną reakcją wyzwolenia od stanu obowiązujących rozwiązań. Zajęcie tego typu postawy wymaga zatem tego, co Getfg Picht określa mianem utopii oświeceniowej³, czyli refleksji czy przekonani^Q>* tym, czego się nie chce dalej w edukacji lub poprzez nią urzeczywistB(ii^&SK^!Q

Edukacja alternatywna zatem, abi^?tó®^atsłnieć, musi najpierw spełnić warunek negatywny przez rozpozname^w^z^Ppe swojej rzeczywistości tego, czego pedagodzy nie zamierzają kontynudwąó$kTD uwzględniać w swojej własnej działalności. Pojawia się zatem wówczas^ay dotychczasowe rozwiązania nie sprzyjają realizacji dobra etyczności, a wręcz odwrotnie naruszają go czy wręcz wchodzą z nim w konflikt i faktycznie sprzyjają celom dokładnie przeciwstawnym (pod hasłem rozwoju - blokują go, pod hasłem uczenia - oduczają, pod hasłem moralności - demoralizują, chcąc uczyć jednego - de facto uczą czegoś zupełnie innego, a czasami zabijają samą chęć do uczenia się czegokolwiek)⁴.

1

   „Wychowanie alternatywne, alternatywne szkoły, popularne w krajach zachodnich, choć wieloznaczne określenie wychowania (szkół), które stanowi alternatywę w stosunku do »zwykłego« wychowania, do »zwykłych« szkół. Zazwyczaj chodzi tu o nowe projekty wychowawcze, o nowe modele szkół i o nowe rozwiązania oświatowe, którym przypisuje się cechy nowoczesności, innowacyjności czy postępowości” [w:] W. Okoń, Słownik pedagogiczny, wyd. piąte zmienione, PWN, Warszawa 1992, s. 233.

2

   Por. A. Sawisz, Przeciw monopolowi w oświacie. O powstaniu i programie STO [w:] Ku pedagogii pogranicza, red. Z. Kwieciński, L. Witkowski, UMK, Toruń 1991; casus pierwszego procesu sądowego Marii i Anny Jeziornej przeciwko MEN o prawo do tworzenia szkół prywatnych w Polsce w dn. 24.02.1989 r. w Warszawie [za:] E. Szemplińska, Rodzice w natarciu, „Lad” 1989, nr 15.

3

   G. Picht, Odwaga utopii, tłum. K. Maurin, K. Michalski, PIW, Warszawa 1981, s. 120 i n.

4

   L. Witkowski, Edukacja wobec interesu etyczności, nieopublikowany maszynopis referatu wygłoszonego wdn. 24.10.1991 r. w Ośrodku Studiów Kulturowych i Edukacyjnych wToruniu.