HISTORIA SZTUKI NOWOŻYTNEJ POLSKIEJ, WYKŁAD I, 7.10.10

Około 1500 roku w Polsce pojawiają się pierwsze renesansowe rozwiązania. Jak jest zapewne wszędzie to nie jest tak, że pojawianie się pierwszych obiektów o cechach renesansowych, przynosi zerwanie z wcześniejszą tradycją. Dosyć długo jeszcze trwają u nas rozwiązania aktualne do tej pory. Sztuka renesansowa do Pl. Dociera w różny sposób - najbliższą drogą z terenu Italii jest związana z działalnością króla Aleksandra i Zygmunta I zwanego starym. Zakorzenienie jest związane z Zygmuntem starym. Jest to przejęcie dokonań renesansu związane z dworem - sprowadzono artystę, było to świadome zadanie. On miał stworzyć dzieło zamówione. Dzieło, które otwiera nagrobek w Polsce to nagrobek Jana Olbrachta.

Wawel, katedra, nagrobek króla Jana Olbrachta, Franciszek Florentczyk, 1501 - 06.

Ale płyta jest późno gotycka. Ale sprowadzenie artysty było świadomym działaniem. A warsztat artysty upowszechni wśród najbliżej z dworem związanych biskupów.

Drugi sposób docierania : mniej jawnie. Powolne przenikanie rozwiązań. Na początku rozwoju myśli humanistycznej to przenikanie, nie dużym rzutem, ale powolne, było naturalne. Docierały wzory graficzne także, więc rozwiązania renesansowe, nawet bez sprowadzania artysty dotarłyby do Polski.

Trzecia droga: droga napływu artystów z terenów graniczących z rzeczpospolitą i z terenu Italii. Chodzi o artystów z północnej Italii i południowej Szwajcarii. Artyści powoli, od średniowiecza, przechodzą na tereny Niemiec, Francji, Rzeczpospolitej. Artyści lombardzcy docierają początkowo na przykład do Lwowa. Artyści unifikują obraz sztuki w Europie, jeżdżą w różne rejony.

Droga artystów włoskich: Śląsk - wielkopolska - Lublin - Warszawa - Wilno - Kraków

Połowa XVI wieku - moment, gdy rozwiązania o charakterze gotycko - renesansowym o bardzo różnych odcieniach, zaczynają ulegać przemianom i przekształceniom przez artystów obecnych. Od połowy XVI wieku zaczyna się więc manieryzm. Połowa wieku przynosi bardziej czytelne oddziaływanie sztuki z terenu Niderlandów. Gdzieś od połowy XVI wieku, im bardziej w głąb tym lepiej widać, następuje zróżnicowanie rozwiązań artystycznych z różnych środowisk. W Krakowie dominują rozwiązania Włoskie, o tyle na przykład gdańskie dzieła realizowane od lat 50 - tych, 60-tych i 80- tych, są bardziej niderlandzkie. Zróżnicowanie nurtów. Powiedzmy wiec, ze mamy do czynienia z manieryzmem, ale nie ma on jednego oblicza. Pojawienie się rozwiązań niderlandzkich o tak czystym charakterze wiąże się z migracją ludności.

Migracja do Gdańska z Belgii (która pozostała katolicka). Zmiany społeczne na terenie Europy także mają wpływ na artystów, którzy przybywali do Rzeczpospolitej.

Około 1600 - bardzo wyraźna obecność dzieł, w których możemy zauważyć tendencje, które pochodzą ze średniowiecza. Czy jest to nawrót do gotyku, czy kontynuacja? Jest to różnie interpretowana przez różnych badaczy.

Koniec XVI wieku - rozwiązania wczesnobarokowe. (1595 rok - kościół św. Piotra i Pawła w Krakowie).

1600 - wczesny barok - manieryzm (florencki, wenecki, niderlandzki)

Dwór Artusa - średniowieczny budynek z nową fasadą.

Zamość - rozplanowanie zapowiada elementy barokowe, manieryzm z odcieniem weneckim. Bernardo Morando.

Sklepienia kalisko - lubelskie.

Wystrój Sali po ptakami.

Zakorzenienie się baroku - sprowadzenie nowych artystów, takich, którzy znają sztukę Rzymu - Matteo Castello (pracował w Rzymie, znał rozwiązania Caravaderry).

Formy barokowe wzmocnione w kolejnym pokoleniu, miejsce Castello zajmuje jego kuzyn - Constantyn Tencalla (kościół Karmelitów Bosych p.w. św. Teresy, fasada, 1634 - 52).

XVII wiek - równolegle z rozwijającym się barokiem, mamy neo (albo nie?) manieryzm. Lata 30 - te 40- te, powstają dzieła, które nie mają wyłącznie barokowego charakteru. Działalnośc teocalli a równolegle inni twórcy realizują pracę o elemencie manierystycznym.

1648 r.: epitafium Emiliusza Zalewskiego, projekt Giovanniego Battisto Gisleniego, tym razem nie Lombardczyka, który przez podróże do Rzymu, umie stosować rozwiązania Berlliniego. Otwarcie dojrzałego baroku.

Czasy Jana III Sobieskiego - kontynuacja baroku, zaznaczenie klasycyzującego nurtu. Także nurt emotywny - działał na emocje.

Wilanów - nurt emotywny, światłocieniowa fasada.

Wiek XVIII :

Fazy:

1. 1711 - 1740 r. - 1711: zaprojektowany kościół norbertanek w Ibramowicach, pod Krakowem. Widać, ze sposób myślenie o przestrzeni jest inny niż w fazie wcześniejszej. Późnobarokowe rozwiązania. Architekt uczniem Andrei Pozzo. Dzieło zamykające: około 1740 - 41, zaprojektowanie pierwszego dzieła o charakterze rokokowym. Ta pierwsza faza zamyka rozwiązania XVII - wieczne. Panorama - rodzaj kompozycji figuralnej, która jest odpowiednia do oglądania z różnych punktów widzenia, w XVII wieku dzieła są nastawione na jednego widza. Panorama to pomysł późniejszy, postaci na sklepieniu ułożone w okręgu. Przy ułożeniu po okręgu i elipsie, każdy widz ma równie dobry widok. Panorama nastawiona dla wszystkich widzów. XVIII wiek - stopniowe odchodzenie od zasady decorum, która jeszcze w XVI i XVII wieku się od niej odchodzi (zasada odpowiedniości i stosowności). Stąd wiek XVIII już zapowiada nowoczesność. Faza pierwsza XVIII wieku - opowiada co było i zapowiada co będzie.

2. Ok. 1740 - 1770 - faza rokokowa. W ramach tej fazy mamy szereg interesujących dzieł. Zjawiska na skalę europejską: Lwowska rzeźba rokokowa i szkoła wileńska (architektura).

3. Ok. 1770 - ok. 1800 - faza „nowoczesna”. Klasycyzm. Gon rokokowym - obecność rozwiązań rokokowych w nowym klasycyzmie.

---