PMP Wykład 14. 23.01.2009 r.

Wykładnia traktatu c.d.

Mamy trzy szkoły interpretacji traktatu:

• tekstualna (obiektywistyczna) - główna uwaga na tekst; dyrektywy wykładni językowej, logicznej, syntetycznej itd.

• intencjonalna (subiektywistyczna) - nacisk na zamiar (gdzie szukać zamiaru? w pracach przygotowawczych czyli travaux preparatoires)

• funkcjonalna - najważniejsza jest funkcja jaką ma spełniać traktat (istotny jest jego cel)

W KWPT te 3 szkoły pogodzono ze sobą. 1. i 3. w art. 31 KWPT a 2. w art. 32.

Metody wykładni z KWPT

1. Dyrektywa wykładni tekstualnej - metodyka gramatyczno - językowa (generalnie związana z semantyką, syntaktyką języka). Nawiązuje do art. 31. (Traktat interpretować ze zwykłym znaczeniem słów użytych w traktacie).

1. Z tego wynika, że tekst ma znaczenie podstawowe, używa się go jako punkt wyjścia dla wykładni. Sąd Arbitrażowy w sprawie Niderlandy vs. Francja uznał, że zasadnicze znaczenie ma tekst, ale nie wykładnia literalna nie jest uprzywilejowana

2. Tekst należy interpretować tak, że słowom użytym w traktacie nadajemy zwykłe znaczenie - znaczenie, które jest nadawane w autentycznym języku traktatu, w jego powszechnym (prawniczym) użyciu; jeśli w języku jeden wyraz ma kilka znaczeń (polisemia) to wówczas należy wybrać to, które najbardziej koresponduje z przedmiotem i celem traktatu. Prof. Schwarzenberger -> w ang. słowo meaning ma 16 znaczeń. Często takie poszukiwanie oznacza sięganie do słowników nawet w sądach mnar. Specjalne znaczenie można nadawać tylko, gdy ustalono, że taki był wspólny zamiar stron. Wówczas mogą one to uwidocznić w słowniczku lub zawrzeć specjalne porozumienie, które będzie uznane za zamiar wyraźny. Istnieje również zamiar dorozumiany - objawia się w późniejszej praktyce stron. Zamiar wyraźny jest autentyczny. Może być też wydobyty w orzecznictwie. Niekiedy sądy mnar. nadają niektórym terminom szczególne znaczenie. Dzieje się tak, zwłaszcza, kiedy słowa w danym znaczeniu występują w prawie wewnętrznym. Wówczas, by oderwać (wyodrębnić) od niego traktat sądy nadają szczególne znaczenie - tworzą autonomiczne pojęcia. Np. w dziedzinie praw człowieka takie pojęcia jak wolność wypowiedzi czy w mnar. prawie karnym pojęcie gwałtu. Może być również tak, że szczególne znaczenie terminu będzie wyrażone jednostronnie - w deklaracjach interpretacyjnych. Ustalenie terminów traktatów jest trudne, bo rzadko mają one 1 język autentyczny. Mówi o tym art. 33 KWPT Interpretacja traktatów, których autentyczny tekst został ustalony w dwóch lub więcej językach
   1. Jeżeli tekst traktatu został ustalony jako autentyczny w dwóch lub więcej językach, ma jednakową moc w każdym z nich, chyba że
   traktat postanawia lub strony uzgodniły iż w przypadku rozbieżności określony tekst jest rozstrzygający.
   2. Wersja traktatu w języku innym niż jeden z tych, w których został określony jako autentyczny, będzie uważana za autentyczną tylko
   wówczas, gdy traktat tak postanawia lub strony tak uzgodnią.
   3. Przyjmuje się domniemanie , że wyrazy użyte w traktacie mają to samo znaczenie w każdym z tekstów autentycznych.
   4. Z wyjątkiem wypadków, w których określony tekst zgodnie z ustępem 1 jest rozstrzygający, gdy porównanie tekstów autentycznych
   wykazuje różnicę w znaczeniu, której nie usuwa zastosowanie artykułów 31 i 32, należy przyjąć znaczenie, które przy uwzględnieniu
   przedmiotu i celu traktatu najlepiej godzi te teksty. (nie ma jasności czy wyraża on normę zwyczajową czy traktatową oprócz ustępu 4.)

Proponowano również pragmatyczne rozwiązanie dla państw nie stron KWPT.

• zasada równego znaczenia języków autentycznych traktatu - każda wersja językowa jest równie wiarygodna; czasami obok dwóch języków stron jęz. ang., franc. jest trzecim językiem autentycznym i to w tej wersji rozstrzyga się spory

• zasada domniemania takiego samego znaczenia słów w każdym języku autentycznym - można to podważyć, ale ciężar udowodnienia spada na tych, którzy chcą tego dokonać; wówczas trzeba użyć innych dyrektyw wykładni niż tekstualna

• art. 33. ust. 4. - zasada godzenia tekstów różniących się przy uwzględnianiu przedmiotu i celu traktatu; warunkiem zaistnienia tej zasady jest wybranie więcej niż jednego języka autentycznego

• Wykładnia kontekstualna (kontekst)

art. 31. KWPT - „w ich kontekście”

ust. 2 - kontekst bliski - tekst traktatu (część artykułowana, preambuła i załączniki)

kontekst daleki - każde porozumienie dotyczące traktatu zawarte między wszystkimi stronami w celu zmodyfikowania treści; każdy dokument sporządzony przez 1 lub więcej stron dołączony do traktatu np. deklaracja interpretacyjna.

Nie wskazuje reguł materialnych, nie nakazuje przyjęcia konkretnego kierunku wykładni. Raczej materiały, do których należy sięgnąć przy wykładni. Nie są one schierarhizowane.

3. Wykładnia systemowa art. 31. ust. 3.

Zakłada sięganie do systemu prawa mnar. Zarówno w węższym jak i szerszym znaczeniu. W związku z kontekstem trzeba brać wszelkie odpowiednie normy prawa mnar. (normy zwyczajowe, uchwały wiążące, zwłaszcza normy KNZ, zasady ogólne prawa mnar., normy ius cogens, normy powszechne, regionalne czy partykularne), mające zastosowanie w stosunkach między stronami.

Art. 31. ust. 3. lit. c. ma charakter zwyczajowy; działa niezależnie os tego czy jest odnośnik do norm mnar. Jeśli w traktacie jest norma wskazująca na zakres norm, które mogą być używane (np. normy zwyczajowe) to ma znaczenie i będzie stosowana. Normy, które trzeba stosować w interpretacji muszą być odpowiednie, czyli:

• merytorycznie powiązane z traktatem

• takie, by mogły mieć zastosowanie w stosunkach między stronami (powstały wątpliwości o jakie strony chodzi? 1. o wszystkie strony traktatu - odrzucono; 2. o strony sporu - odrzucono ze względu na duży relatywizm traktatu; 3. normy tylko zwyczajowe (odrzucono); sięgamy do takich norm spoza traktatu, które są akceptowane i wiążą strony traktatu

4. Wg szkoły funkcjonalnej (teleologicznej) traktat należy interpretować w świetle jego przedmiotu i celu. Czy pojęcie „przedmiotu i celu” to zbitka terminologiczna czy każde ze słów ma swoje znaczenie połączone „i”. Obecnie postrzega się oba elementy łącznie. Nauka niemiecka, austriacka i częściowo amerykańska uważają ten zwrot za 1 określenie. nauka angielska łączy przedmiot i cel z tekstem traktatu. Nauka francuska przedmiot i cel uznaje za 2 różne elementy ze sobą powiązane. Przedmiot należy łączyć z tekstem, a cl z duchem traktatu. Przedmiot jest instrumentem celu. Wykładnia Mustafy Jasina - to określenie nie pozwala przyjąć nadmiernie ekstensywnej wykładni w stosunku do tekstu. Cel musi być wywodzony z tekstu. Musi się jednak mieścić w ramach przedmiotu traktatu. W ramach tych pojęć użytych w traktacie, na tyle na ile są one niedookreślone to cel może być nieco bardziej niż tylko kontekstualnie rozumiany (pojęcia niedookreślone pozwalają zdynamizować wykładnię traktatu, odwołując się do systemów pozaprawnych).

Z punktu widzenia podmiotu, który dokonuje wykładni dzielimy ją na:

1. autentyczną - ta, której dokonują samodzielnie strony traktatu; mogą zrobić to w traktacie, ale także w porozumieniach dotyczących wykładni; takie porozumienie może być zawarte w jakiejkolwiek formie; moc obowiązywania, zakres działania porozumienia nie ma samodzielnej mocy (jest uzależnione od podstawowego traktatu)

2. uzualną (quasi autentyczną) - każda późniejsza praktyka dotycząca stosowania traktatu; taka praktyka, która ujawnia porozumienie stron (brak rozbieżności co do rozumienia pewnych pojęć); praktyka, czyli uchwały organów stojących na straży traktatów

3. operatywną - przez organy stosujące traktat; nie tylko indywidualne rozstrzygnięcia (również np. General Comments TPC); organy te stosują w wykładni inną kolejność logiczną, np. preferują wykładnię celowościową nad tekstualna; to one są autorem wykładni ewolucyjnej - uwzględniającej zmiany zachodzące w środowisku funkcjonowania traktatu; kiedy traktat odsyła do prawa krajowego, to zmiana krajowego powoduje zmianę traktatu; pojęcia niedookreślone pozwalają na uwzględnienie ewolucji społecznej, ekonomicznej czy postępu naukowo - technicznego. Np. pojęcie kabla telegraficznego z Konwencji o ochronie kabli telegraficznych z 1884 r., wg Sądu Arbitrażowego w sprawie Belgia vs. Niderlandy w 2005 r. pojęcie to ewoluowało i oznacza również kable telefoniczne. ETPC mówi, że interpretacja musi być zgodna z warunkami dnia dzisiejszego. Pojawienie się kwestii transseksualizmu spowodowało zmianę linii orzeczniczej z kwestii biologicznych na kwestie socjologiczne (mimo, że nie są oni zdolni do prokreacji po zmianie płci)

4. doktrynalną - dokonywana przez doktrynę; uwzględnia się doktrynę językowo bliską osobom rozstrzygającym i wybitnych jednostek; generalnie każda forma wykładni proponowanej przez doktrynę. Jako, ze prawo mnar. ma wiele luk, to znaczenie doktryny prawa mnar. jest większe niż doktryny krajowej.

1. i 2. wykładnia jest w art. 31 ust.3 lit. a i b. Wykładni 3. i 4. nie ma w KWPT, ale wspomina o nich zwłaszcza art. 38 Statutu MTS - jako pomocnicze środki traktuje orzeczenia sądowe i doktrynę.

Uzupełniające środki wykładni (art. 32 KWPT)

Art. 32 uwzględnia możliwość odwołania się do uzupełniających środków interpretacyjnych, a wśród nich do 2 preferowanych:

• prace przygotowawcze - mają o tyle znaczenie, o ile są dostępne; traktat nie wyklucza wszelkich prac, ale znaczenie mają głównie te publikowane; istotna jest autentyczność, dostępność i ważność tych prac;

szczególny problem stanowią sprawozdania wyjaśniające do konwencji Rady Europy; są często nierozerwalnie związane z konwencjami; traktuje się je raczej jako element kontekstu (autorem jest Komitet Rady Ministrów - porozumienie)

inny problem to komentarze MCK do prawa konfliktów zbrojnych - powstają po podpisaniu konwencji i autorem nie są strony traktatu;

wg art. 32 można do nich sięgać, by potwierdzić znaczenie wynikające z ogólnej reguły tego art. - umocnić własną interpretację lub ustalić znaczenie (wtedy, kiedy art. 32 jest niewystarczającą drogą do zinterpretowania traktatu). W praktyce poza tymi dwoma przypadkami do prac przygotowawczych sięga się w celu ustalenia znaczenia obok art. 31.

• okoliczności zawarcia umowy

Nie mieszczą się tu prace KPM, które są istotnym elementem wykładni, także samej KWPT.

Kolizje traktatów

Art. 30. - stosunek traktatów dotyczących tego samego przedmiotu, które po sobie następują. W doktrynie art. 30 kodyfikuje pewne reguły praktycznie stosowane (ma charakter zwyczajowy). Jest kilka przesłanek, kiedy pojawia się kolizja, ale w obu przypadkach konieczna jest tożsamość przedmiotowo traktatów:

• mamy traktat między A, B, C i D, a następny traktat w danej materii jest zawarty między tymi samymi podmiotami

• traktat późniejszy lub wcześniejszy jest zawarty tylko między częścią podmiotów (np. tylko między B i D) - nie ma pełnej tożsamości stron

Ust. 1. nakazuje dawać priorytet KNZ; prymat art. 103 KNZ jest powszechny i bezwzględny; pierwszeństwo ma również w stosunku do traktatów późniejszych; potwierdza to MTS w sprawie Nikaragui czy Lockerbe z 1992 r.

Traktat może sam ustalać prymat, zawierać klauzule. Coraz częściej stosuje się klauzule kolizyjne. Mogę one dotyczyć konkretnego traktatu, wszystkich wcześniejszych traktatów, wszystkich traktatów przyszłych lub generalnie.

Rozróżnia się 4 typy klauzul kolizyjnych:

• derogacyjna - pozwala uchylić traktat w całości lub części

• pierwszeństwa - przeważa nad innymi traktatami w tym zakresie

• subsydiarności (zgodności) - nie narusza innych traktatów zawartych między innymi lub tymi samymi podmiotami

• subordynacyjne - przykładem są klauzule rozłączności; w praktyce traktatowej RE w stosunku do państw członkowskich UE; w stosunkach między państwami członkowskimi nie działa Konwencja RE ale prawo wspólnotowe

Ust. 3. i 4. - formuły dotyczące lex posterior

• pełna tożsamość podmiotowa i przedmiotowa; traktat wcześniejszy stosuje się w takim zakresie w jakim nie da się go pogodzić z traktatem późniejszym

• brak tożsamości podmiotowej + tożsamość przedmiotowa

• tam, gdzie tożsamość podmiotowa jest stosuje się taką samą regułę jak w ust. 3.

• w stosunkach z państwem, które jest stroną obu traktatów i państwa, które jest stroną jednego z nich to stosunki wzajemne reguluje traktat, który wiąże wszystkie strony

Jeśli traktat późniejszy oznacza zmianę traktatu wcześniejszego, to nie stosuje się art. 30 tylko art. 41 KWPT. Porozumienia modyfikujące umowy wielostronne tylko między niektórymi ze stron
1. Dwie lub więcej stron traktatu mogą zawrzeć porozumienie modyfikujące traktat jedynie w swoich wzajemnych stosunkach, jeżeli:
a) możliwość takiej modyfikacji jest przewidziana w traktacie lub
b) dana modyfikacja nie jest zakazana przez traktat, a zarazem
(i) nie wpływa na korzystanie przez pozostałe strony z ich praw wynikających z traktatu ani na wypełnianie ich obowiązków;
(ii) nie dotyczy postanowienia, którego uchylenie jest nie do pogodzenia z efektywną realizacją przedmiotu i celu traktatu jako całości.
2. Jeżeli w przypadku przewidzianym w ustępie 1 pod literą a) traktat nie postanawia inaczej, odnośne strony notyfikują pozostałym
stronom swój zamiar zawarcia porozumienia i modyfikację w traktacie, jaką porozumienie to przewiduje.

Jeśli traktat późniejszy jest naruszeniem traktatu wcześniejszego nie stosuje się art. 30 tylko art. 60. Wygaśnięcie lub zawieszenie działania traktatu w następstwie jego naruszenia
1. Istotne naruszenie traktatu dwustronnego przez jedna ze stron upoważnia drugą stronę do powołania tego naruszenia jako podstawy
wygaśnięcia traktatu bądź zawieszenia jego działania w całości lub w części.
2. Istotne naruszenie traktatu wielostronnego przez jedną ze stron upoważnia:
a) pozostałe strony, w drodze jednomyślnego porozumienia, do zawieszenia działania tego traktatu w całości lub w części albo tez do spowodowania jego wygaśnięcia:
(i) bądź w stosunkach między nimi a państwem winnym naruszenia,
(ii) bądź między wszystkimi stronami;
b) stronę szczególnie dotkniętą naruszeniem do powołania się na to naruszenie jako podstawę zawieszenia działania traktatu w całości
lub w części w stosunkach między nie a państwem winnym naruszenia;
c) każdą stronę, inne niż winne naruszenia państwo, do powołania naruszenia jako podstawy zawieszenia działania traktatu w całości lub w części w stosunku do niej, jeżeli traktat jest tego rodzaju, że istotne naruszenie jego postanowień przez jedną stronę radykalnie zmienia
sytuację każdej innej strony w odniesieniu do dalszego wypełniania jej obowiązków wynikających z traktatu.
3. W rozumieniu niniejszego artykułu istotne naruszenie traktatu polega na:
a) nie przewidzianym w niniejszej konwencji odrzuceniu traktatu lub
b) pogwałceniu postanowienia istotnego dla osiągnięcia przedmiotu i celu traktatu.
4. Poprzednie ustępy nie uchylają żadnego postanowienia samego traktatu, mającego zastosowanie w wypadku jego naruszenia.
5. Ustępy 1-3 nie mają zastosowania do postanowień dotyczących ochrony osoby ludzkiej, zawartych w traktatach o charakterze humanitarnym, w szczególności do postanowień zakazujących stosowania wszelkiego rodzaju represaliów przeciwko osobom chronionym przez takie traktaty.


---