Źródła PMP.
Restatement of The Law, Third, Foreign Relations Law of the United States.
§101 International Law Defined:
International law, as used in this Restatement, consists of rules and principles of general application dealing with the conduct of states and of international organizations and with their relations inter se, as well as with some of their relations with persons, whether natural or juridical.
§102 Sources of International Law:
(1) A rule of international law is one that has been accepted as such by the international community of states
(a) in the form of customary law;
(b) by international agreement; or
(c) by derivation from general principles common to the major legal systems of the world.
(2) Customary international law results from a general and consistent practice of states followed by them from a sense of legal obligation.
(3) International agreements create law for the states parties thereto and may lead to the creation of customary international law when such agreements are intended for adherence by states generally and are in fact widely accepted.
(4) General principles common to the major legal systems, even if not incorporated or reflected in customary law or international agreement, may be invoked as supplementary rules of international law where appropriate.
Problem podmiotowości osób fizycznych:
zdarzają się normy PMP regulujące postawy osób fizycznych i prawnych. jednakże czy z sumy tych norm da się wybudować podmiotowość owych osób na gruncie PMP?
w rozumieniu PMP zdarza się niekiedy, że postawy osób fizycznych są traktowane przedmiotowo;
wszelka podmiotowość sięga osoby fizycznej, a zatem nie można powiedzieć, że osoba fizyczna nie jest podmiotem PMP (pogląd sięgający wieku XIX); osoba fizyczna jest źródłem prawnej skuteczność PMP;
gdybyśmy uznali, że jednostka jest podmiotem PMP, to musiałoby to być zaznaczone w definicji PMP; dowód taki byłby niezwykle utrudniony.
PMP, a prawo prywatne międzynarodowe (PPM).
Normy PPM wskazują, który z systemów powinien znaleźć zastosowanie w określonej sytuacji (w prawie krajowym).
Czy PPM pozostaje w obszarze zainteresowania PMP?
PPM to krajowe ustawy regulujące materię łączników. Skoro jest to prawo krajowe, to jest możliwość, że podmioty będą chciały skoordynować swe działania w tym zakresie. Podmioty będą miały wtedy sprawę ułatwioną – żeby nie było problemów, że w jednym państwie jest to łącznik X, a w drugim Y.
Katalog źródeł PMP.
W art. 38 MTS nie mamy wszystkich źródeł PMP.
Możemy rozwijać katalog PMP.
Akty jednostronne np. nie są wymienione w art. 38 MTS, jednakże nikt nie może zanegować prawotwórczej roli aktu podmiotu danej organizacji międzynarodowej – zobowiązanie podmiotu. W sposób inferencyjny, bazując na uznanych koncepcjach, możemy zatem poszerzać katalog źródeł PMP – ważne by coś zostało zaakceptowane przez państwa jako źródło. To, że państwa coś uznają nie oznacza jednak jeszcze, że jest wiążące, jeśli wykażemy co innego.
Postanowienia Statutu MTS wzorowały się na postanowieniach Stałego Trybunału Sprawiedliwości.
Z punktu widzenia dzisiejszego wszystkie państwa są cywilizowane na gruncie PMP.
W przypadkach wątpliwych uznajemy, że państwo jest podmiotem PMP, jednakże uznajemy, że pewne standardy są łamane, jednakże nie możemy wygenerować instrumentu prawnego, który mógłby dane państwo pozbawić suwerenności i podmiotowości. Cywilizowana reakcja: np. sankcje nakładane przez Radę Bezpieczeństwa ONZ.
Normy w PMP.
Istota PMP: coś nie zostało zakazane, to TEORETYCZNIE można, ale korzystając z systemu prawa PMP jako systemu można adekwatnie zastosować odpowiednie normy (np. o broni do broni jądrowej).
Retorsja i represalia.
Retorsja – nie ma naruszenia normy PMP, ale jest naruszenie faktycznego interesu.
Represalia – dochodzi do faktycznego naruszenia normy.
Co powinno się zdarzyć między państwem A i państwem B, by nie naruszyć norm PMP?
W przypadku retorsji nie ma naruszenia norm PMP, lecz odpowiedź drugiego państwa musi być adekwatna.
Przykład: na wprowadzenie obowiązku wizowego przez państwo A względem państwa B, państwo B odpowiada wprowadzeniem obowiązku wizowego względem państwa A.
Przesłanką do unieważnienia umowy międzynarodowej może być np. przymus.
W przypadku represaliów problem jest większy. Naruszenie normy to źródło międzynarodowej odpowiedzialności (droga sądowa – cywilizowana). Problem polega na tym, że podmiot pokrzywdzony też jest związany umową, działa w odpowiedzi i choć narusza prawo to jest to dopuszczalne w zgodzie z regułami PMP, a odpowiedzialność ponosić będzie tylko państwo A:zasada proporcjonalności.
Przykład: państwa A i B zawarły umowę międzynarodową, iż nie wprowadzą względem siebie wiz. Jednakże państwo A wprowadza obowiązek wizowy względem państwa B – złamało umowę. Państwo B ma jednak prawo także wprowadzić obowiązek wizowy, co będzie dopuszczalne zgodnie z regułami PMP – proporcjonalność. Odpowiedzialność poniesie zatem tylko państwo A.
Jeśli nie ma proporcjonalności, to odpowiedzialność ponoszą oba państwa: A za złamanie umowy, a B nie za złamanie umowy, a za niezachowanie proporcjonalności.
Przykład: państwa A i B zawarły umowę międzynarodową, iż nie wprowadzą względem siebie wiz. Jednakże państwo A wprowadza obowiązek wizowy względem państwa B – złamało umowę. Państwo B w odpowiedzi wprowadza względem państwa A obowiązek wizowy i dodatkowo embargo. W tym wypadku odpowiedzialność poniesie państwo A za złamanie umowy, a państwo B za niezachowanie proporcjonalności względem działania państwa A.
Sytuacje szczególne.
Art. 61 KWPT: Powstanie sytuacji uniemożliwiającej wykonywanie traktatu.
1. Strona może powołać się na niemożność wykonywania traktatu jako podstawę jego wygaśnięcia lub wycofania się z niego, jeżeli ta niemożność wynika z trwałego zniknięcia lub zniszczenia przedmiotu niezbędnego do wykonania traktatu. Jeżeli niemożność jest czasowa, może ona być powołana jedynie jako podstawa do zawieszenia działania traktatu.
2. Niemożność wykonania nie może być powołana przez stronę jako podstawa wygaśnięcia,
wycofania się lub zawieszenia działania traktatu, jeżeli niemożność ta jest wynikiem naruszenia przez tą stronę obowiązku wynikającego z traktatu bądź jakiegokolwiek innego międzynarodowego obowiązku wobec którejkolwiek innej strony traktatu.
Nawet jeśli umowa została złamana, a potem zgodnie przez państwa rozwiązana, to mamy tylko stan faktyczny i nie ma już żadnego stosunku między państwami w danej sprawie.
Art. 60 pkt. 5 KWPT (względem art. 60 pkt.1-3: przyp. aut.) : Ustępy 1-3 nie mają zastosowania do postanowień dotyczących ochrony osoby ludzkiej, zawartych w traktatach o charakterze humanitarnym, w szczególności do postanowień zakazujących stosowania wszelkiego rodzaju represaliów przeciwko osobom chronionym przez takie traktaty.
Dlaczego tak jest? Przykładowo: normy iuris cogentis.
Przykład zastosowania art. 60 pkt. 5 KWPT: oba podmioty PMP ponoszą odpowiedzialność – niemożność powołania się na zasadę represaliów ze względu na chroniony przedmiot, np. jedno państwo zabija jeńców, to drugie w odpowiedzi nie może tego czynić na podstawie zasady represaliów, gdyż sprzeciwia się to w/w normie – oba państwa poniosłyby wtedy odpowiedzialność międzynarodową: wartością chronioną jest życie ludzkie.
Pewne standardy PMP wiążą też na gruncie krajowym, a niekoniecznie wyłącznie międzynarodowym – np. gdy władza sprzeciwia się określonym standardom w stosunku do własnych obywateli (np. Korea Północna).
Jednakże system PMP nie jest kompletny, więc paradoksy mogą się zdarzać.
Odpowiedzialność na gruncie PMP mogą ponieść:
państwo jako podmiot PMP;
wpierw konkretne osoby fizyczne, a potem państwo jako podmiot;
konkretne osoby fizyczne łącznie z państwem;
tylko osoby fizyczne bez odpowiedzialności samego państwa jako podmiotu.