WYKŁAD 4

PSYCHOPROFILAKTYKA I WCZESNE WSPOMAGANIE ROZWOJU JAKO FORMY ZAPOBIEGANIA WTÓRNYM SKUTKOM PSYCHOLOGICZNYM USZKODZEŃ I DYSFUNKCJI

-wczesna interwencja i profilaktyka może zapobiec i dużo pomóc

-kobiety w ciąży po 35 r.ż. są otoczone specjalną opieką, kobiety z problemamy zdrowotnymi też – SA badane pod kątem rozwoju dziecka (płodu).

-można nawet dokonać operacji dziecka w czasie życia płodowego (nowość)

-profilaktyka i wspieranie rozwoju ma bardzo duże znaczenie

Skuteczność oddziaływań wspomagających zależy od wiedzy nt przebiegu rozwoju funkcji psychicznych dziecka prawidłowo rozwijającego się (psychologia rozwoju człowieka).

Wspomaganie rozwoju:

1. Jest elementem ogólniejszego procesu, jakim jest specjalny rodzaj interakcji społecznej która zachodzi pomiędzy nami a pacjentem.

2. Polega na wywieraniu wzajemnego wpływu (jeżeli dziecko jest przychylne to my mu chętniej pomagamy, jeśli jest oporne, buntownicze- jest trudniej- wzajemny wpływ)

3. Jest to wpływ profesjonalny. (czasem rodzice mogą podważać nasze kompetencje i ważyć, co słuszne a co nie)

4. Niezbędnym warunkiem wspomagania jest oferowanie wartości

5. Nie jest czynnością inwazyjną, wyklucza presję i przymus.

6. Nie może naruszać podmiotowości wspomaganej osoby (osoba ma prawo odmówić, nie możemy narzucać na siłę, by osiągnąć cel- pomóc osobie)

7. Wspomagający bierze odpowiedzialność za przebieg procesu

Nie zawsze oddziałujemy bezpośrednio na dziecko. Czasami wspieranie rozwoju polega na tym, że my instruujemy matkę, dajemy zalecenia co do ćwiczeń, sposobów postępowania z dzieckiem (oddziaływanie pośrednie).

Ogólne zasady wspomagania rozwoju dziecka:

1. Akceptacja dziecka, którego rozwój wspomagamy

2. Zasada podmiotowości –dziecko wspomagane jest partnerem, który ma prawo podejmować decyzje, dokonywać wyborów, jest autonomiczne

3. Refleksyjność osoby wspomagającej (czy działania są prowadzone właściwie, czy zostały wykorzystane wszystkie możliwości). (konsultacja z superwizorem, który nam pomaga)

4. Konsekwencja i systematyczność działania

5. Określenie celu, do którego dąży terapeuta i dziecko (konfrontacja z rodzicem/nastolatkiem do czego dążymy, co chcemy osiągnąć, czego on oczekuje i co my możemy mu zaoferować. Czasami wymagania pacjentów i rodziców są bardzo nierealistyczne)

6. Właściwy dobór pomocy terapeutycznych i edukacyjnych do dysfunkcji i możliwości dziecka, oraz do celu

Wspomaganie rozwoju:

-to organizacja procesu uczenia się dziecka i czuwanie nad jego przebiegiem

-musi być dostosowane so indywidualnych możliwości poznawczych i wykonawczych dziecka (nie wiele nam mówi, że dziecko jest upośledzone umysłowo w stopniu lekkim, my musimy sprawdzić co ono już umie (w zakresie mowy, myślenia, spostrzegania, pamięci…) i na tym bazować, dopasować do tego wspomaganie)

-obejmuje szeroki zakres funkcjonowania małego dziecka w celu zapewnienia harmonijnego rozwoju

Wspomaganie rozwoju dotyczy:

-sprawność motoryczna i manualna (przemieszczanie samodzielne, wykonywanie czynności różnych np. schodzenia po schodach, gra w piłkę)

-umiejętności wzrokowych i słuchowych

-zdolności intelektualnych, językowych

-zachowań społecznych i emocji (np. jak się komunikuje, jak wyraża swoje potrzeby, jak nawiązuje kontakt emocjonalny, jaki jest przebieg interakcji, jak reaguje emocjonalnie, czy podejmuje działania, jakie, w jakich sytuacjach)

-zabaw rozwijających(pracujemy poprzez zabawę, „a teraz się pobawimy, będziemy mierzyć patyczki…)

Proces wspomagania rozwoju dziecka powinien być:

1. Wczesny (najlepiej jest zdążyć jeszcze w okresie krytycznym, im wcześniej tym lepiej)

2. Zorientowany na wiek i symptomy (wiek rozwoju dziecka i wiek życia dziecka, oddziałujemy zgodnie z wiekiem rozwoju, jak mam 5 latka który rozwinięty jest na 3 lata to pracujemy jak z dzieckiem 3 letnim, biorę pod uwagę jego wiek życia bo czasem niektóre funkcje są nieharmonijnie rozwinięte, np. mowę ma na 5 lat)

3. Dostosowany do codziennego życia rodzinnego (skoro pani wychodzi rano do pracy to możemy spotykać się po południu)

4. Wielopłaszczyznowy (sfera somatyczna/intelektualna/motoryczna/spoleczna/emocjonalna). Na im więcej sfer oddziałujemy, tym korzystniej jest.

5. Realizujący potrzeby dziecka : psychiczne, fizyczne, duchowe. (bierzemy pod uwagę np. że dziecko się boi czegoś, że szybko się męczy itp.)

Wspomaganie rozwoju nie polega na ćw zaburzonej funkcji w izolacji. Należy oddziaływać na całe dziecko.

Należy być obok dziecka, obserwować, rejestrować zmiany w jego funkcjonowaniu. Proponować mu nowe formy aktywności. Być wrażliwym na sygnały płynące od dziecka.

Komunikaty dla rodziców, by wspierali dziecko, a nie nakazywali mu. Wspieranie rodziców jest b.wazne- tłumaczymy rodzicom, że to jest takie zaburzenie , na tym polega i dlatego dziecko w kółko popełnia te same błędy bo ma dysleksje.

Wspomaganie to również kreowanie otoczenia dziecka tak, aby mogło zdobywać różnorodne doświadczenia, żeby rozwijało swoją samodzielność i odporność emocjonalną.

Wspomaganie rozwoju:

-ma szczególne znaczenie w okresie dzieciństwa.

-musi odbywać się we właściwym czasie, nie może być przedwczesne lub zbyt późne.

-polega na stwarzaniu korzystnych warunków

Dobór metod pracy z dzieckiem zależy od:

1. Celu oddziaływania

2. Sytuacji dziecka, którego rozwój wspieramy (wiek, potrzeby, poziom umiejętności)

3. Realnych warunków , w których odbywa się praca (placówka, wyposażenie)

Przykładowe metody wspomagania rozwoju:

• Wczesnej stymulacji rozwojowej np. Metoda Dobrego Startu (do nauki w szkole)

• Wspomaganie sprawności manualnej, koordynacji wzrokowo-ruchowej np. System Frostig

(dziecko rysuje szlaczki, wzorki, zadania psychoruchowe)

• Usprawnianie pracy mózgu i zmysłów np. metoda integracji sensorycznej (oparta na neurobiologicznej…)

• Metoda Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne (sala z matami , rodzice i dziecko wykonują różne ćwiczenia ruchowe, by dziecko nabyło sprawność ruchową, lepiej komunikowało ciałem i poprawiało relacje), technika dotyczy interakcji i komunikowania się za pomocą ciała.

• Programy aktywności – świadomość ciała, kontakt, komunikacja M.Ch.Knillów (dla dzieci z dużym opóźnieniem rozwoju)

Obszar badań z zakresu psychologicznej prewencji ma swoje źródła w ruchu higieny psychicznej, który rozwijał się na pocz.XX w. w USA. Prewencja=profilaktyka.

W latach 30. XX wieku stał się popularny w Europie dzięki szwajcarskiemu psychiatrze Henrykowi Menga.

Psychoprofilaktyka = Psychologiczna prewencja- polega na wykorzystaniu metod i środków psychologicznych w celu zapobiegania niekorzystnym zjawiskom w życiu człowieka, powodującym zaburzenia psychiczne, somatyczne i społeczne.

Jest to zapobieganie szkodliwym adaptacyjnie zachowaniom.

Psychoprofilaktyka:

-dotyczy jednostek i grup społecznych (tzw grupy ryzyka) wymaga zastosowania specjalistycznych środków zapobiegawczych i metod psychologicznych, jest stosowana świadomie i intencjonalnie.

Cele prewencji:

-wspieranie pozytywnego zdrowia

-obniżenie prawdopodobieństwa wystąpienia zaburzeń

-minimalizacja środowiskowych i społecznych zagrożeń dla życia i rozwoju człowieka

Formy działalności prewencyjnej:

1. Uczenie kompetencji osobistych

2. Uczenie umiejętności skutecznego radzenia sobie ze stresem i krytycznymi wydarzeniami

3. Udzielanie specjalistycznej pomocy psychologicznej tzw poradnictwo

4. Działalność ogólnoedukacyjna, współpraca z organizacjami społecznymi i admistracyjnymi

Działania prewencyjne:

• Ogólne – dotyczą całej populacji

• Kierunkowe – podejmowane z myślą o konkretnej grupie tzw. grupie podwyższonego ryzyka

• Nie dotyczą tylko uczniów w szkole

• Mogą dotyczyć szkolenia nauczycieli np. w rozpoznawaniu substancji psychoaktywnych jakie zażył uczeń

• Edukacja rodziców

• Adresowane- konkretne osoby zagrożone chorobą

• Interwencje kryzysowe- telefony zaufania, gorące linie telefoniczne, specjalne ośrodki

• Pedagog szkolny podejmujący interwencje w stosunki do konkretnego dziecka/ dzieci

Najbardziej zagrożonymi grupami … dotyczą ludzi:

-niedawno rozwiedzionych

-ułomnych fizycznie

-osoby starsze, mieszkające samotnie

-maltretowane i wykorzystywane seksualnie dzieci

-ludzie oderwani od swojego środowiska rodzinnego (emigraci, imigraci, zmiana regionu)

Wszelkie oddziaływania rehabilitacyjne, terapeutyczne mają kontekst społeczny, dot oczywiście jednostki, ale także i całego społeczeństwa

Środowisko w którym przebiega rehabilitacja os niepełnosprawnych z jednej strony może być życzliwe, dawać wsparcie, społeczne, emocjonalne, ale może być tez wrogie, dyskryminujące osoby niepełnosprawne, negatywne.

Formy negatywnego, wrogiego wpływu (stosunku) środowiska do osób niepełnosprawnych:

1. Dystansowanie się – unikamy bliskich i nieformalnych kontaktów z osobami niepełnosprawnymi, np. dzieci nie chcą spotykać się z koleżanką po szkole

2. Dewaluacja- upowszechnianie negatywnych przekonań o właściwościach osób niepełnosprawnych, oznaki dewaluowania ich wartości, np. osoby z epilepsją są kłótliwe

3. Delegitymizacja – utrwalanie negatywnego stosunku do osób niepełnosprawnych w formie przepisów prawnych

4. Segregacja- fizyczne izolowania jednostki/ grupy od środowiska, np. zamknięte ośrodki gdzie nie ma kontaktu ze środowiskiem, zamykanie ich, izolowanie fizyczne od społeczeństwa, tworzenie gorszych warunków życiowych; np. getta; np. pobyt dzieci niepełnosprawnych umysłowo w ośrodkach

5. Eksterminacja- biologiczne wyniszczanie.