Archeologia nowożytna dr Nocuń
25.02.10
ARCHEOLOGIA ŚREDNIOWIECZA I CZASÓW NOWOŻYTNYCH
Pojęcie archeologii średniowiecza i czasów nowożytnych.
Nauka wyodrębniona kilkadziesiąt lat temu jako jedna z dyscyplin badających kulturę średniowiecza. Inne to: historia, historia sztuki, paleobotanika, antropologia, językoznawstwo, geografia osadnictwa, genetyka.
Histoire Total – koncepcja Jacquesa Le Goffa; jedna kultura średniowiecza badana różnymi metodami i przy wykorzystaniu różnych źródeł.
Badania interdyscyplinarne i zintegrowane.
Świadomość rozdziału kompetencji.
Przedmiot badań – szeroko pojęta kultura średniowiecza i czasów nowożytnych.
Archeologia osadnictwa – badanie struktur osadniczych miast, zamków, wsi, klasztorów. Badania pojedynczych elementów struktur osadniczych – budownictwo, zaopatrzenie w wodę. Badania cmentarzy i ich miejsca w strukturze osadniczej.
Archeologia gospodarki – badania rozwoju gospodarczego społeczeństw średniowiecznych – badania śladów produkcji i gotowych wyrobów, badania transportu, komunikacji, górnictwa.
Badania kultury duchowej – możliwości i ograniczenia archeologii.
Archeologia prawna – materialne relikty i konsekwencje uwarunkowań i egzekucji prawa.
Badania życia codziennego na podstawie śladów materialnych.
Źródła.
Materialne ślady działalności człowieka. Ich cechą jest obiektywizm. Nie powstały jako subiektywna ocena rzeczywistości. Inna jest w związku z tym krytyka źródeł archeologicznych – bierze się pod uwagę stan ich zachowania, sposób pozyskania, pozycję stratygraficzną, technikę zadokumentowania.
Zabytki nieruchome – warstwy, budownictwo drewniane, murowane, urządzenia gospodarcze, techniczne, groby.
Zabytki ruchome.
Relacja do źródeł pisanych – różnice zakresu informacyjnego, problem korelacji.
Metoda archeologii średniowiecza.
Metody właściwe dla archeologii jako nauki historycznej.
Pokrewieństwo z archeologią pradziejową.
- stratygrafia,
- analiza formalna,
- analiza przestrzenna,
- typologia,
- analiza kulturowa,
- metody statystyczne,
- badania ikonografii,
- problem analizy źródeł pisanych – samodzielnie czy z historykiem?
- analizy specjalistyczne fizyko-chemiczne, geomorfologiczne, petrograficzne, antropologiczne, archeozoologiczne, dendrologiczne, genetyczne, archeometria i In.
5. Zakres chronologiczny. Synchroniczne i diachroniczne pojmowanie dziejów.
Potrzeba badania zjawisk w ich pełnym przebiegu czasowym.
Systemy chronologiczne dla średniowiecza:
- w archeologii brytyjskiej – wczesne i późne, przełom w 1066 (Hastings)
- archeologia francuska – wczesne i późne, przełom w 1 poł. XI w.
- Niemcy – wczesne średniowiecze- czasy karolińskie i ottońskie; pełne- poł. XI-XIII w.; późne XIV-XV w.
- Polska – wczesne średniowiecze- VI- poł. XIII w.; późne- poł. XIII-XV w.
Chronologia czasów nowożytnych:
Odniesienie do stylów w architekturze.
Renesans z manieryzmem.
Włochy
Niemcy, Niederlandy – pocz. XVI- poł. XVII w.
Rzeczpospolita – od 1506- poł. XVII w.
Barok.
Włochy – poł. XVII- 3 ćwierć XVIII w.
Rzeczpospolita – poł. XVII – 3 ćwierć XVIII w.
Zakres terytorialny.
Średniowiecze jako pojęcie z zakresu historii Europy.
Renesans w świecie śródziemnomorskim i na północ od Alp.
Potrzeba badania zjawisk w ich pełnym zakresie terytorialnym.
7. Historia badań.
Badania przed II wojną światową.
- Paul Grimm – badania opuszczonej osady Hohenhode w Harzu. Próby uporządkowania chronologii czyniono za pomocą ceramiki- K. Strauss (1932,1939), E. Shirner (1939), P. Grimm (1932, 1939).
- wykopaliska w miastach rzymskich, w Europie na północ od Alp – warstwy i obiekty średniowieczne jako uboczny cel badań.
- Gabriel Leńczyk – badania zamków w Małopolsce.
Badania po II wojnie światowej.
- intensywne badania miast, badanie zamków niemieckich, czeskich, szwajcarskich.