1. Czynniki uznania podmiotowości.

1. Określenie charakteru terytorium dotkniętego sporem. Czy jest to terytorium zamieszkałe, czy nadaje się do skolonizowania?

1. Aspekty zarówno prawne, jak i związane z geofizyką mają zastosowanie. Różnicujemy sposób rozumowania.

2. Gdy mamy ziemię niczyją, nieco inaczej będziemy argumentować. Jeśli podmioty zgadzają się, że jest to ziemia niczyja, muszą określone argumenty wykorzystywać. Przestała być ziemią niczyją, bo otrzymaliśmy tam suwerenność.

Na przykładzie Nikaragua-Honduras: jeśli nie uznajemy czegoś za ziemię niczyją, to sięgamy do wcześniejszych rozstrzygnięć. Powołujemy się na zasadę uti possidetis. Należy wykazać, że ziemia niczyja stała się ziemią Nikaragui, np. w wyniku wykonywania suwerennej, aktywnej władzy, etc. Aspekt ten jest kluczowy w zależności od obszaru, z którym mamy do czynienia.

1. Terytorium porzucone – derelikcja – było poddane suwerennej władzy, ale stało się ponownie ziemią niczyją.

2. Jeśli mamy zamieszkały obszar, to możemy się zacząć zastanawiać, czy pytamy się tych, co je zamieszkują, czy chcą być częścią państwa X, a może w ogóle nie możemy ich pytać? Wszystko zależy, gdzie w czasoprzestrzeni taką sytuację umieścimy. Kiedyś wiadomo, że ludności nikt o nic nie pytał. Było to pewne działanie odpowiadające ówczesnym standardom. Aspekt zapytania łączy się poniekąd z prawem samostanowienia (poprzedni wykład).

Z powyższym zagadnieniem łączy się też problem prawa ludów tubylczych: problem, czy ludność typu Eskimosi, Indianie, Aborygeni mają prawa do terytoriów, które stały się częścią określonych państw. Przejście na poziom praw suwerennych. Nikt takiego inferencyjnego rozumowania nie wyprowadził, które by o takiej suwerenności mówiło. Jeden z wątków łączących się z ludnością. O jakich prawach mówimy w odniesieniu do ludności tubylczej?

MTS w opinii dot. Sahary Zachodniej musiał odnieść się do tego aspektu: w jaki sposób komplikuje udzielenie odpowiedzi kto jest na tym obszarze suwerenem? MTS wydał opinię doradczą dla ZO: czy możemy zaryzykować i potwierdzić tytuł historyczny Hiszpanii do tego obszaru? Czy też rzecz rozstrzygać nieco inaczej i odnosić się do roszczeń Maroka i Mauretanii? A może ludność zamieszkująca ten teren generuje inny rodzaj praw? MTS stwierdził, że nie da się tytułu Hiszpanii wykazać. Da się z kolei zauważyć więzi z Marokiem i Mauretanią. MTS rozważał wpływ tego czynnika – zamieszkiwanie przez pewną grupę ludzi i powiedział, że stopień ich zorganizowania nie jest zbyt skomplikowany i rozbudowany, ale na tyle da się go w sposób sumaryczny opisać, że blokuje to zawłaszczenie obszaru. Nie pytanie się tej ludności o cokolwiek byłoby błędem z punktu wykazywania swoich praw. Stopień zorganizowania nie jest jednak na tyle zorganizowany, żeby powiedzieć, że Sahara Zachodnia jest osobnym państwem. MTS powiedział, że jest tego za mało. Jaki los sobie wyobraża ta ludność? – element rozumowania: ludność zamieszkuje, badamy stopień zorganizowania, jest, ale niewielki, brak zatem możliwości rozumowania poprzez typową perspektywę zawłaszczania. Musimy tą ludność przygotować. W którymś momencie Mauretania machnęła ręką na te terytorium. Zostało Maroko. ONZ nakazał ludność przygotować do podjęcia decyzji. Doprowadzenie ludności do takiego stanu, kiedy podjęcie decyzji będzie racjonalne. W ten sposób aspekt ludności może być brany pod uwagę jako jeden z czynników rozumowania. Im wyższy stopień zorganizowania, tym sprawa bardziej się komplikuje.

Należy obserwować linie orzecznicza sądów międzynarodowych, aby zbadać czy doszło do przełamania pewnej zasady, czy nadal sędziowie się jej trzymają.

1. Nie da się ukryć, że elementem istotnym jest intencja, zamiar.

1. Co podmiot roszcząc sobie prawo do terytorium chce osiągnąć?

Jeśli zachowuje się jak suweren, to wykazuje jeden z istotnych elementów rozumowania. Walczy o taki tytuł jaki łączy się z suwerennością. Podmiot może jednak wykazywać pewne roszczenia, ale niekoniecznie prowadzące do pełnej suwerenności, a np. do suwerenności niepełnej, częściowej, np. kondominium. Jeśli wolę, intencje, czy zamiar odczytamy obok, to będzie niedobrze. Element ten musi być sprawdzony. Niekiedy wola, intencja, zamiar, nawet odczytane nie wystarczą, aby przekuć to na tytuł prawny, musimy coś jeszcze zrobić. Nie wystarcza owa intencja, wola, zamiar, muszą im towarzyszyć istotne przejawy władztwa: elementy subiektywny i obiektywny.

1. Wola bycia suwerenem jest, ale należy to przełożyć na określone działanie.

W sporze Nikaragua-Honduras podnoszone były różne przejawy władztwa.

Musza to być działania, które jesteśmy w stanie w sposób bezpośredni, względnie pośrednio powiązać z państwem.

Spór Malezja-Singapur oraz Malezja-Indonezja: dokonywanie połowów na spornym obszarze. MTS stwierdził, że to fakt, ale rybacy pojawili się tam, bo chcieli, byli jako rybacy, ale nie wysłani przez państwo. A zatem ta więź musi być.

1. Tytuły prawne. Co w sytuacji, kiedy mamy kilka tytułów prawnych, jesteśmy w stanie je zarysować i musimy rozstrzygnąć, który jest najważniejszy, który wygaszony, etc.?

1. Relacja między zawłaszczeniem, a zasiedzeniem – preskrypcja. Czy państwo A może w wyniku zasiedzenia określonego terenu przez państwo B stracić go?

Zasiedzenie – tytuł ten odnosimy do terytorium, które suwerena posiada. Musimy odpowiedzieć, w jaki sposób doszło do wygaszenia poprzedniego tytułu, np. czy musi minąć 100 lat, czy konkretny suweren musi jakoś się zachować, etc.? Nie ma żadnej normy PMP, które regulowałaby aspekt czasowy. Oczywiście logicznym się wydaje, że im dłużej w sposób w miarę pokojowy, tym lepiej, co może doprowadzić do powstania nowego tytułu. Im krótszy owy okres czasu, tym trudniej. Czasami przyjmujemy formułę „od niepamiętnych czasów”.

Wyrok MTS Burkina Faso-Mali: jak można odnieść do siebie tytuł i efekty vitae?

1. Co zatem jeśli tytuł i efekty vitae zgadzają się w momencie sporu, rozstrzygnięcia, a po rozstrzygnięciu przez następne 50 lat nic się nie dzieje, brak efektu vitae?

Państwa powinny mieć świadomość konieczności podtrzymywania swojego tytułu.
Mam tytuł – zachowuje się jak suweren – dobrze, spór rozstrzygnięty – jeśli nie chcę, potem problem, muszę jakoś efektywność podtrzymywać.

MTS powiedział, że raczej przychylają się do tytułu – tytuł winien rozstrzygać. Doszło do pewnego przewartościowania.

1. Jak daleko władztwo zostało ustalone?

Jak daleko w głąb wchodzimy z tym tytułem, to nie wiemy. Posługujemy się efekty vitae jako coś, co określa nam granicę tytułu prawnego. Nie są one potrzebne, aby ustalić tytuł prawny, ale może być korzystne z punktu widzenia określenia granic skuteczności owego tytułu prawnego. Zawoalowana forma ustalenia przebiegu granicy państwowej.

1. Teoretycznie traktat graniczny jest czymś bezpiecznym, ale różnie to bywa w zależności od redakcji takiego traktatu.

1. Zasada trwałości traktatu granicznego – może on być zawarty np. na 20 lat. Co po tym upływie? Norma prawa zwyczajowego – granica nadal obowiązuje pomimo wygaśnięcia traktatu. Traktat może być wykorzystany jako element dotyczący granicy, gdy pojawia się potrzeba wykazania tytułu prawnego. Można też odwoływać się do norm prawa zwyczajowego. Z teoretycznego punktu widzenia możliwe jest też wzięcie pod uwagę aktów jednostronnych państwa (np. i jeden i drugi stwierdzają: granica przebiega środkiem rzeki – zgodne oświadczenia).

2. Bierzemy także pod uwagę ukształtowanie terenu. Element dodany. Nieraz brane jest pod uwagę przy ustalaniu przebiegu granicy, ale ciężko powiedzieć tu o czymś konkretnym, co by ustalało granicę.

3. Zawsze istnieje możliwość odstąpienia od traktatu granicznego. Komisja demarkacyjna może nieco odstąpić od ustalenia zawartego w traktacie. Odstąpić można dlatego, że komisja demarkacyjna składa się z przedstawicieli państw – praktyczna interpretacja postanowień traktatu. Inaczej możliwe by to nie było.

4. A zatem efekty vitae od czasu do czasu także może się przyda z punktu widzenia granicy albo jeśli zabraknie nam pewnych elementów.

1. Inne elementy.

1. Data krytyczna – w czasie sąd musi ustalić jeśli chodzi o rozumowanie sędziowskie.

1. Mówi o tym, że zogniskował się spor. Data krytyczna jest ważna, ponieważ pozwala albo zawłaszczyć i okupować albo zasiedzieć. W przypadku sporu między Nikaraguą, a Hondurasem MTS powiedział, ż nie ma żadnych przeszkód, aby w modelu rozumowania wystąpiło kilka dat krytycznych w zależności do charakteru sporu. W tym wypadku stwórzmy dwa rodzaje dat. MTS uznał, że da się postawy obu państw sprowadzić do wspólnego mianownika.

2. Ustalenie takiej daty oznacza, ze wszystko co przed nią ma znaczenie z punktu widzenia ustalenia tytułu, to co po niej nie powinno sądu już interesować.

Komentarz do wyżej opisywanego przykładu: działania Nikaragui były po dacie krytycznej, więc MTS uznał, że nie może tego już uznać. Nikaragua nie podjęła żadnych działań, dopiero w pewnym momencie zaczęła podejmować pewien działania, ale MTS powiedział: „zrobiliście to za późno”. Więcej efektu vitae jest po stronie Hondurasu.

1. Tytuł historyczny z punktu widzenia konsolidacji.

1. Co to jest konsolidacja tytułu historycznego? – tworzenie tytułu w sposób rozciągnięty w czasie. Ciężko stwierdzić to w jednym momencie.

2. Musimy w przypadku konsolidacji zwrócić uwagę na różne elementy: kwalifikowane milczenia, uznania, podpisywanie rożnego rodzaju umów międzynarodowych.

3. Element konsolidacji – permanentne zawieranie umów w przypadku braku sprzeciwów ze strony innych państw, a najlepiej jeśli byłoby jeszcze uznanie.

Przykład: Norwegia wykazała skonsolidowanie tytułu historycznego do swego wybrzeża, wykreowała zasadę, stąd inni mogli też z tego korzystać.

1. Skuteczność procesu konsolidacji uznajemy, warto jest to utrzymać z punktu widzenia bezpieczeństwa i dobra społeczności międzynarodowej. Jeśli masa krytyczna została przekroczona, to lepiej nie ruszać tego, co już się wykształciło. Jest to jednak działanie contra legem. W przypadku Norwegii rzecz była uproszczona, bo pas wód wkoło niej leżał w zasięgu ręki.

2. Tytuł historyczny jako pewna przesłanka łączy się z nabywaniem i pozyskiwaniem terytorium. Szczególnie pojawia się ono w kontekście prawa morza – wody, morza, zatoki, etc., historyczne prawa do określonego obszaru morskiego. Sięgamy zawsze tego samego elementu – wykazania zainteresowanie danego państwa, przejaw władztwa.