ZESTAW XXII.
1.Państwo Franków do upadku Merowingów.
W 481 r. królem państewka Franków został Chlodwig, który porzucił dotychczasową zasadę otrzymywania sojuszu z Rzymem i uderzył na Syagriusza, utrzymującego resztki panowania rzymskiego w Galii. W 486 r. armia Syagriusza została zniszczona, a panowanie Franków oparło się o Loarę, za którą władali Wizygoci. W 496 r. Chlodwig w przymierzu z innymi królami frankijskimi zadał klęskę Alemanom (pod Tolbiacum) i do roku 502 podporządkował sobie ich terytorium. Jednocześnie kolejno, z ogromną energiąi okrucieństwem, likwidował poszczególne frankijskie państewka plemienne, zarówno salickie, jak ripuarskie. Wreszcie, nawiązawszy kontakty z dworem kon- stantynopolitańskim, uderzył na najgroźniejszego w Galii rywala - państwo Wizygotów. I tutaj, mimo poparcia udzielonego Wizygotom przez Teodoryka Wielkiego, odniósł zwycięstwo. W bitwie pod Youille (507) padł król Alaryk II, a Frankowie rozciągnęli swe panowanie na Akwitanię. Śmierć Chlodwiga 511 i podział państwa nie powstrzymały ekspansji. Przyszła kolej na poaństwo Burgundów, które po dwu wyprawach zostało zniszczone, w 536 r, korzystając z zagrożnia Ostrogtów przez Justyniana synowie Chlodiga opanowali również Prowansję, opierając swe granice o Morze Śródziemne. Inwazja do Italii nie powiodła się. Bawarowie utrzymali swe państwo plemienne za cenę uznania zależności od potężnych Merowingów. W 511 Chlodwig podzielił między swoich 4 synów. Druga połowa VI w. była okresem zaciętych pełnych tragedii i okrutnych czynów walk w łonie dynastii; główną rolę w nich grału dwie kobiety : Fredegunda i Brunhilda. Walki te doprowadziły do upadku prestiżu dynastii. w ten sposób Chlotar II znowu zjednoczył państwo Franków, ale pod kuratelą możnych swego syna Dagoberta oddał na wychowanie, a zarazem jako zakładnika, Pepinowi i Arnulfowi, ci ostatni zresztą ogłosili niedługo 623 swego wychowanka królem. Dobry król Dagobert, którego długo żył w tradycji ludowej jako obrońca prawa i porządku, miał być ostatnim samodzielnym królem z rodu Merowingów. Po przywrócenia podziału na Neustrię i Ausrazję w obydwu państwach władza przeszła w ręce majordomów, którzy dowolnie osadzali i strącali nieudalnych, a często zdegenerowanych królów, rzadko dochodzących do pełnoletności. Majordom Austrazji Grimoald syn Pepina zdetronizował w 656 jednego z Merwoingów, by osadzić na tronie własnegu syna próbę tę przuypłacił jednak śmiercią. Mimo to wkrótce władza Austraczji znalazła się w ręku jego siostrzeńca, a zarazem wnuka Arnulfa z Metzu, Pepina z Heristalu, który w 687 rozbił pod Tertry swych neustryjskich rywali i połączył w swym ręku urząd majordoma obu królestw, nie likwidując zresztą na razie całkowicie ich odrębności. W ten sposób przywrócił on jedność państwa ( z wyjątkiem Akwitanii i Bawarii). Po śmierci Pepina 714 władzę majordoma opanował jego nieprawy syn Karola, zwany Młotem (Martellus), od którego imienia cały ród zwany jest Karolingami, Obowawiając się powtórzyć błąd Grimoalda, Karol rządził w imieniu osadzanych kolejno na tronie Merowingów, ale po śmierci Teodoryka IV (737) nie mianował już jego następcy. Dla wzmocnienia swej władzy Karol nie wahał się skonsfikować części dóbr kościelnych, która posłużyła mu do stworzenia systemu tzw, beneficjów. Na obalenie Meroiwngów poważył się dopiero Pepin Krótki mający poparcie papiestwa.
2.Królestwa i hrabstwa Hiszpanii od XI do XIII w. Przebieg reconquisty.
Istniejące w początkach XI w. państewka chrześcijańskie zachowały na ogól swą niezależność, Zaszły jednak również i pewne zmiany. Tak więc królestwa Leon i Kastylii, w związku z ambijami miejscowego możnowładztwa i polityką rządzącej dynastii, w ciągu XI i XII wieku dwukrotnie łączyły się (1037, 1072) i rozdzielały (1065, 1157), zanim doszło wreszcie w 1230 r. do ich definitywnego zjednoczenia pod wspólną nazwą Królestwa Kastylii. Królestwo Nawarry pozostawało w krótkotrwałej unii personalnej z Aragonią (1076-1134). by w końcu w 1234 r. znaleźć się w rękach 1'eudała francuskiego — hrabiego Szampanii. Wyodrębnione w swoim czasie z obszaru Królestwa Leon dla usprawnienia dzieła reconquisty hrabstwo Portugalii (1095). lak nazwane od swej stolicy Porto (Portucale), przekształciło się w 1136 r. w niezależne królestwo. Wreszcie Królestwo Aragonii. po zerwaniu związku z Nawami. połączyło się unią personalną z hrabstwem Barcelony (1137). To ostatnie pozostało jednak nadal lennem korony francuskiej i swymi wpływami obejmowało ziemie po obu stronach Pirenejów. Na skutek wspomnianej wyżej unii. Królestwo Aragonii nie tylko osiągnęło brzeg Morza Śródziemnego i zaczęło interesować się czynnie jego basenem, ale włączyło w obręb swych wpływów zarówno ziemie położone na wschodnich zboczach Pirenejów, jak również, po pewnym czasie, także i dalsze, a mianowicie okręgi Montpellier. Nimes. a nawet całą Prowansję. Nacisk wywierany przez chrześcijan na ziemie opanowane przez Maurów (tym mianem zaczęto oznaczać w Hiszpanii zarówno Arabów, jak Berberów) musiał dwukrotnie ulec osłabieniu na skutek zbrojnej interwencji afrykańskich Berberów. Za pierwszym razem byli to Almorawidzi, którzy w pierwszej połowie XI w. podporządkowali sobie Maghreb, a w 1086 r., wezwani do Hiszpanii przez współwyznawców, rozgromili pod Zallaką (23 X 1086)wojska Leon i Kastylii. Klęska ta nie tylko powstrzymała posuwanie się chrześcijan ku południowi, ale zmusiła ich nawet do wycofania się na różnych odcinkach z zajętych uprzednio obszarów. Pomoc feudałów francuskich oraz przyznanie przez kurię rzymską chrześcijanom walczącym w Hiszpanii specjalnych uprawnień pozwoliły jednak w przeciągu najbliższych dwudziestu lat opanować niebezpieczeństwo saraceńskie. Raz jeszcze udało się wyznawcom islamu powstrzymać nacisk chrześcijan, kiedy to osłabionych Almorawidów wyparła z Maghrebu, a potem również l Hiszpanii, inna grupa berberyjska — Almohadów. Ich zwycięstwo nad
Kastylijczykami w l 195 r. pod Alarcos zatrzymało raz jeszcze na lat kilkanaście postępy reconquisty. Przyczyniło się to jednak z drugiej strony do osiągnięcia tak trudnego w warunkach feudalnych militarnego współdziałania wszystkich państw chrześcijańskich Hiszpanii. Dzięki niemu stało się możliwe zwycięstwo pod Las Navas de Tolosa w 1212 r. Postępujący w wyniku tej klęski rozkład rządów berberyjskich na Półwyspie przesądził o losach posiadłości saraceńskich w Hiszpanii. Podzieliły się nimi Portugalia. Kastylia i Aragonia, ostatni zaś z władców muzułmańskich na Półwyspie, emir Grenady, uznał się wasalem króla Kastylii (1238). Plany ekspansji śródziemnomorskiej Jakuba I natrafiły na zdecydowanego przeciwnika w osobie Karola Andegaweńskiego, brata króla francuskiego Ludwika IX. Pokrzyżował on próby odzyskania Prowansji i przeszkodził w zawładnięciu Sardynią przez władcę Aragonii. Największym jednak ciosem dla dalszych zamierzeń Jakuba było przyjęcie przez Karola Andegaweńskiego w 1265 r. korony sycylijskiej w charakterze lenna papieskiego. Szczęśliwy dlań przebieg bitwy pod Benewentem (26 II 1266). w której poległ dotychczasowy władca królestwa — Manfred, oddał ten kraj w ręce andegaweńskie. Próba zaś wydarcia tej zdobyczy przez ostatniego ze Sztaufów, Konradyna, zakończyła się niewolą i publiczną egzekucją niefortunnego pretendenta do korony (29 X 1268). Powodzenie Karola Andegaweńskiego nie tylko więc przekreślało nadzieje na sukcesję sycylijską, związane z małżeństwem Jakubowego syna Piotra z córką Manfreda, ale stawiało Aragonię w obliczu potężnego rywala, którego ambicją po opanowaniu Sycylii stało się zdobycie hegemonii w basenie Morza Śródziemnego
3.Ekspansja czeska w Europie Środkowej w XIV wieku.
Mając zamkniętą drogę dla swej ekspansji ku południowi. Wacław II zwrócił uwagę na północnych sąsiadów. Osłabienie Polski rozbitej na dzielnice umożliwiło mu zgłoszenie pretensji do Krakowa. Opierał ją na dawnej obietnicy Henryka Probusa, który zapowiadał przekazanie w testamencie księstwa wrocławskiego Wacławowi oraz na umowie z Przemysłem II księciem wielkopolskim, wyrzekającym się na rzecz króla czeskiego swoich uprawnień do Krakowa. Realizując nabyte tą droga prawa, podjął Wacław II w latach 1291 i 1292 kampanię przeciwko Władysławowi Łokietkowi, który usiłował utrwalić w Krakowie swe rządy. Oddała ona w ręce czeskie całą Malopolskę. Tymczasem otwierały się przed Wacławem widoki dalszego rozszerzenia zdobyczy polskich. Oto zginął (1296) zamordowany przez spiskowców Przemysł II. który opierając się na Wielkopolsce usiłował odbudować królestwo polskie. Po spadek po nim sięgnął Władysław Łokietek, książę brzesko- -kujawski. ale wobec oporu rycerstwa wielkopolskiego musiał po paru latach ustąpić miejsca Wacławowi II. który w 1300 r. koronował się na króla polskiego. Tą drogą udało się Przemyślidom połączyć w swych rękach dwa największe na zachodzie państwa słowiańskie. Wymarcie na Węgrzech dynastii Arpadów otworzyło przed Przemyślidami widoki uzyskana trzeciej korony, ofiarowanej przez część panów węgierskich Wacławowi II. Przyjął on propozycję z myślą o swym synu i imienniku. Decyzja ta stalą się źródłem poważnych kłopotów dla króla czeskiego. Przeciwko niemu uformowała się bowiem koalicja, do której weszli pretendenci — Karol Roberl Andegaweński do korony węgierskiej i Władysław Łokietek — do polskiej. Koaliantów poparł niebawem Albrecht Habsburski, usiłujący zahamować niebezpieczny dla siebie wzrost potęgi Przemyślidów. Działania przeciwników zmusiły Wacława do wycofania się z Węgier (1304) dla obrony granic czeskich zagrożonych inwazją habsburską. W czasie przygotowań do kontruderzenia zakończył jednak nagle życie (1305). Krótkie rządy młodego Wacława III, który zginął zamordowany skrytobójczo w 1306 r. położyły kres wielowiekowemu panowaniu Przemyślidów. Okoliczność tę popstanowił wykorzystać Albrecht Habsburski dla włączenia lenna czeskiego w obręb swych posiadłości rodowych. Wbrew przeto rosz- czeniom szwagra zamordowanego monarchy, Henryka Karynckiego, nadał Czechy swemu synowi — Rudolfowi. Stało się to przyczyną wojny między pretendentami, której nie przerwała nawet śmierć Rudolfa (1307). Dopiero tragiczny zgon Albrechta, zamordowanego przez własnego bratanka skierował uwagę Habsburgów w innym kierunku i przesadził o pozostawieniu Henryka Karynckiego przy władzy w Czechach.