Systemy partyjne współczesnego świata
Do kategorii systemów wielopartyjnych o znacznej fragmentaryzacji i wielopolar-nym mechanizmie rywalizacji, które - w zależności od poziomu polaryzacji (dystansu programowo-ideologicznego) - charakteryzują się zmienną geometrią wpływów politycznych i zachowań koalicyjnych, można zaliczyć m.in. Indie, Japonię, Koreę Południową, Tajlandię oraz Turcję.
W Indiach w latach 1952-1989 istniał system partyjny z partią predominującą, co oznaczało, że większość w parlamencie (izbie niższej) zdobywał regularnie Indyjski Kongres Narodowy (INC) i ugrupowanie to tworzyło kolejne gabinety (niekiedy przy współpracy mniejszych partii regionalnych). INC ustabilizował swoją pozycję jako organizacja skupiona wokół wielkich indywidualności tworzących politykę (np. J. Neh-ru czy I. Gandhi), ale przede wszystkim swe sukcesy zawdzięczał „zdrowemu” populizmowi. Oferowana przez Kongres ideologia trafiała do masowego wyborcy, kreując układ polityczny, w ramach którego były negocjowane bardzo różnorodne interesy sekcjonalne. Do połowy lat 60. Kongres propagował narodową wersję socjalizmu i wówczas ta koncepcja ideologiczno-programowa stanowiła najsilniejszy argument w rywalizacji politycznej, przyciągając wyborców. Stopniowy proces dyskredytowania modelu socjalizmu indyjskiego wywołał efekt w postaci erozji dotychczasowej tożsamości ugrupowania. Kolejni liderzy Kongresu (premierzy kraju) budowali szerokie koalicje społeczne nie tyle wokół haseł programowych, co raczej wokół własnych osobowości, wykorzystując historyczne zasługi partii w procesie kształtowania narodu. W momencie gdy ujawnił się w Kongresie kryzys przywództwa (brak silnych osobowości politycznych jako centralny element negocjowania zróżnicowanych postaw ideologiczno-programowych oraz interesów sekcjonalnych), rozpadł się układ rywalizacyjny z partią (pre)dominującą, a zasadniczą cechą nowego stał się mechanizm rywalizacji wielopolarnej w sytuacji ekstremalnej fragmentaryzacji systemu partyjnego. Należy jednak zaznaczyć, że to ostatnie zjawisko spowodowało tylko umiarkowaną polaryzację ofert programowych, zgłaszanych przez największe partie polityczne. Stosując kategorię wprowadzoną do politologii przez G. Sartorie-go, można określić system partyjny Indii mianem układu umiarkowanie spolaryzowanego. Wydaje się, że wynika to przede wszystkim z procesu „zacierania się” tradycyjnego podziału socjoekonomicznego (lewica - prawica). Wszystkie największe partie polityczne akcentują w swych programach potrzebę liberalizacji gospodarki i kontynuacji reform rynkowych, zaś zwolennicy opcji proredystrybucyjnej wyraźnie tracą grunt. W dodatku inne podziały socjopolityczne o potencjalnej sile destrukcji (np. religijne, kastowe, etniczne) są wyciszane przez ugrupowania polityczne. W efekcie największe partie polityczne wyraźnie dystansują się w kwestiach problemowych
177