0199

Systemy partyjne współczesnego świata

wykreować nowych podziałów socjopolitycznych. Są im do tego potrzebne duże ugrupowania o ustabilizowanej pozycji wśród elektoratu. Te jednak nie kwapią się do tego i tylko stopniowo wchłaniają nowe kwestie problemowe, adaptując się do nowego układu nastrojów i oczekiwań społecznych. W ten sposób proces depolaryza-qi systemów partyjnych jest bardzo efektywnym instrumentem w rękach partii ustabilizowanych, służącym kreowaniu sprzyjających opinii i poglądów kolejnych generacji elektoratu.

Po piąte, co zresztą wynika z wcześniejszych sugestii, znacznie wzrosła liczba alternatywnych konfiguracji koalicyjnych w ramach systemów partyjnych. Dotyczy to oczywiście systemów o wielopolarnym układzie rywalizacji, choć zmiany w tym zakresie widoczne są również w modelu „skandynawskim”. Nie tyle może chodzi o składy gabinetów koalicyjnych, choć model „Beneluksu” dostarcza wielu argumentów potwierdzających tezę o otwieraniu się układu przetargów rządowych, co raczej o tworzenie szerokich, wspierających porozumień parlamentarnych.

Druga grupa krajów europejskich to te, które na początku lat 90. rozpoczęły proces transformacji demokratycznej. Ich systemy partyjne charakteryzują się sporą płynnością formatów i mechanizmów. Są to bez wątpienia systemy o wielopartyjnym wzorcu rywalizacji, mniej lub bardziej sfargmentaryzowane. Zjawisko dominacji jednej partii politycznej z reguły nie występuje, nie mówiąc już o umiarkowanej formie predominacji. Można natomiast w niektórych krajach zauważyć dominację określonej opcji programowo-politycznej, jednak w sytuacji występowania koalicji gabinetowych o dość zmiennych składach (np. w Estonii). Widoczną prawidłowością w większości z nich jest dość regularna alternacja władzy o oscylacyjnym charakterze. Płynność formatu i mechanizmu systemów partyjnych jest przede wszystkim efektem braku bardziej stabilnych form lojalności politycznej wśród elektoratu. W krajach, które rozpoczęły proces transformacji demokratycznej, nie występują podziały socj opoli tyczne zdolne do stworzenia mechanizmu identyfikacji grupowej w sferze polityki. Jest to spowodowane przede wszystkim tym, że struktura społeczeństw podlega dynamicznym zmianom o charakterze modernizacyjnym. Partie nie są w stanie przechwycić kontroli nad poszczególnymi segmentami społeczeństwa en bloc, i to z bardzo różnych przyczyn. Po pierwsze, są słabe jako struktury organizacyjno-człon-kowskie i dlatego raczej szukają zwolenników, stosując niejednokrotnie koniunkturalne i nastawione na krótką perspektywę strategie polityczne. Po drugie, nie mogą liczyć na ciągłe wsparcie grup interesu, znacznie głębiej penetrujących poszczególne segmenty społeczeństwa. Grupy te raczej preferują związki o koniunkturalnym charakterze i nastawiają się raczej na współpracę z partiami rządzącymi lub

195