0331

Stosunki między legislatywą, a egzekutywą

litycznego) w Portugalii mamy do czynienia z systemami o znacznym stopniu frak-cjonalizacji i zmienności zachowań wyborczych (ta ostatnia tendencja nie w pełni potwierdza się współcześnie we Francji). Rzutuje to na stabilność polityczną. Przeciętna „trwałość” rządu (czas sprawowania przez niego swych funkcji) w Finlandii była wiatach 1945-1980 najniższa w Europie i wynosiła 13 miesięcy. Wskaźnik ten dla V Republiki wynosi 19 miesięcy i jest na tle europejskiego parlamentaryzmu -z wyjątkiem Włoch - raczej niski. W Portugalii wiatach 1974-1976 funkcjonowało 6 prowizorycznych rządów. Należy jednak zaznaczyć, że stabilność polityczna w tym kraju znacznie wzrosła pod koniec lat 80., co wiąże się z dominacją na scenie politycznej Partii Socjaldemokratycznej (PSD) i jej lidera Anibala Cavaco a Silva oraz ewolucją reżimu politycznego w kierunku parlamentaryzmu. W 1987 i ponownie w 1991 r. PSD uzyskała ponad 50% głosów wyborców w wyborach parlamentarnych, co stanowiło ewenement w ówczesnej Europie Zachodniej. Choć sytuacja ta nie powtórzyła się w wyborach z jesieni 1995 r., to jednak główny rywal PSD - Partia Socjalistyczna - zdołał utworzyć jednopartyjny gabinet większościowy z A. Guterre-sem na czele. Natomiast Francja i Finlandia pozostają nadal przykładami systemów nieustabilizowanych, w tym sensie, że żadna partia nie ma szansy na zdobycie tak znacznego poparcia.

Obecność znaczących partii antysystemowych, głęboki dystans ideologiczny, odśrodkowy charakter rywalizacji międzypartyjnej, istnienie silnej opozycji zarówno na lewym, jaki na prawym biegunie systemu partyjnego, trudności ze sformowaniem trwałej koalicji oraz, jak w przypadku Finlandii do 1990 r., silne zagrożenie zewnętrzne - wyznaczają szczególną rolę polityczną głowie państwa. Występuje ona w charakterze mediatora w sporach międzypartyjnych. Tak postrzegał siebie w systemie politycznym V Republiki jego twórca - generał de Gaulle (który, nawiasem mówiąc, nie był członkiem żadnej partii). Wizja ta, choć początkowo realizowana, nie ziściła się jednak we Francji w pełni, czego doświadczył zwłaszcza F. Mitterand wiatach 1986-1988, stając naprzeciw opozycyjnej wobec niego, zdyscyplinowanej większości parlamentarnej. W okresie tzw. I cohabitation („współzamieszkiwania”), tj. wiatach 1986-1988, centrum decyzji politycznych przesunęło się w stronę prawicowego rządu kierowanego przez J. Chiraca, zaś władza prezydencka stała się bardziej „władzą pozostającą w rezerwie” (la pouvoir reserve), upodabniając system francuski do parlamentaryzmu. Sytuacja taka powtórzyła się w łatach 1993-1995, kiedy to prezydentem pozostawał F. Mitterand, zaś na czele centroprawicowego gabinetu stał E. Balladur. Przykład ten - podobnie jak doświadczenia portugalskie - pozwala na uogólnienie: ukształtowanie w ramach reżimu prezydenckiego zdyscyplinowanej

327