0321

Stosunki między legislatywą a egzekutywą

Podobne zróżnicowanie napotykamy w kwestii procedur związanych z odwołaniem gabinetu. Założeniem parlamentaryzmu jest to, że parlamentowi przysługuje

-    w zasadzie w każdym momencie i z każdego powodu - prawo odwołania gabinetu. Istotnym czynnikiem różnicującym jest natomiast wymagana większość głosów. Może być ona bezwzględna (w Europie Zachodniej wymóg taki przewidziano m.in. w RFN, Grecji, Portugalii, Hiszpanii i Szwecji) łub względna. Wymóg większości bezwzględnej sprzyja dominacji gabinetu nad parlamentem. Ten sam efekt wywołuje również zainstalowanie mechanizmów zwiększających stabilność polityczną. Prócz doboru odpowiedniego systemu wyborczego (zob. niżej), chodzi tu o procedury utrudniające odwołanie rządu. Sytuacja taka występuje zwłaszcza (choć nie tylko) w krajach, w których - na skutek gwałtownej destabilizacji politycznej - doszło w przeszłości do ustanowienia autorytarnych bądź totalitarnych rządów dyktatorskich (np. w Austrii, Niemczech, Hiszpanii czy Grecji). Stosowanie takich dodatkowych „zabezpieczeń” określa się mianem racjonalizacji parlamentaryzmu, na którą składają się rozwiązania normatywne modyfikujące tradycyjny model, odnoszące się zwłaszcza do trybu powoływania rządu oraz egzekwowania jego odpowiedzialności politycznej. Jednym z mechanizmów racjonalizacji jest tzw. konstruktywne wotum nieufności, polegające na tym, że odwołanie rządu (szefa rządu) jest możliwe tylko pod warunkiem uzyskania bezwzględnej większości głosów dla kandydatury nowego premiera. Przyjęcie tego rozwiązania zapobiega zbyt częstym zmianom gabinetu uniemożliwiającym mu realizację zaproponowanej przezeń polityki. Zniechęca również liderów partii tworzących koalicje gabinetowe do zbyt pochopnego ich zrywania. Instytucja konstruktywnego wotum nieufności została przyjęta i sprawdzona w RFN

-    w państwie, w którym gabinety koalicyjne stały się regułą. W latach 70. zastosowano ją również w tych zachodnioeuropejskich demokracjach „trzeciej fali" , w których ukształtowała się praktyka powoływania gabinetów jednopartyjnych (Grecja, Hiszpania). Od 1995 r. rozwiązanie to obowiązuje również w Belgii. Z wyjątkiem federalnej Belgii, we wszystkich pozostałych przypadkach mamy do czynienia z dominacją gabinetu nad parlamentem oraz - z dominacją premiera nad gabinetem.

Po czwarte, w reżimach parlamentarnych stosowane są różnorodne systemy wyborcze. W Australii przyjęto system większości bezwzględnej, w Wielkiej Brytanii i w Kanadzie - system większości względnej, w RFN, Japonii, we Włoszech (od 1994 r.) oraz w Nowej Zelandii (od 1992 r.) - system mieszany, natomiast w innych krajach używane są różne warianty proporcjonalności (w postaci systemów list partyjnych czy - jak w Irlandii i na Malcie - STV). Dodajmy również, że w ramach systemów list partyjnych stosowane są różne formuły wyborcze (np. d’Hondta czy

317