AnalizaFinansowaTeoriaPrakty!3

Kierunki i sposoby analizy wyników finansowych

W trakcie rozwoju rachunkowości i związanych z tym sposobów wyceny efektów produkcji, ukształtowały się dwa zasadnicze przekroje klasyfikacji kosztów, a mianowicie:

-    na podstawie kosztów historycznych (ex post), stanowiących rzeczywiste odzwierciedlenie wielkości i struktury zużycia czynników produkcji poniesionych na realizację określonych wyrobów, na podstawie kosztów przyszłych (ex antę), określonych w zależności od podjętych decyzji odnośnie kierunków działania przedsiębiorstwa.

W świetle przyjętych zasad wyceny efektów produkcji wyróżnić można trzy kategorie kosztów niezbędne do:⁹¹

-    wyceny zapasów i pomiaru zysku,

-    celów decyzyjnych,

-    celów kontroli.

W analizie osiągniętego wyniku finansowego wykorzystuje się więc klasyfikacje oparte na kosztach historycznych, uwzględniających taki podział kosztów, który umożliwia udzielenie odpowiedzi na pytania dotyczące wysokości kosztów na wytworzenie wyrobów i usług oraz wielkości zysku uzyskanego z tych produktów w badanym okresie. Istotnymi w tym wypadku są kryteria podziału kosztów, obejmujące rodzaj działalności (operacyjna, inwestycyjna, finansowa), rodzaj zużytych czynników produkcji, możliwość przypisania kosztów do jednostki kalkulacyjnej czy też miejsce powstawania kosztów.

W obowiązującym układzie rachunku zysków i strat wyróżnić można bezpośrednie i pośrednie koszty działalności operacyjnej oraz koszty operacji finansowych. Koszty bezpośrednie działalności operacyjnej, jak już przedstawiono, mogą być ujęte w układzie rodzajowym (porównawczy rachunek zysków i strat) lub też w układzie kalkulacyjnym (kalkulacyjny rachunek zysków i strat).

Układ rodzajowy kosztów obejmuje koszty proste, stanowiące z punktu widzenia danej firmy jednorodne elementy procesu pracy. Stosowany obecnie układ rodzajowy kosztów obejmuje następujące pozycje:

1) Zużycie materiałów i energii, w tym koszty zużytych surowców,

półfabrykatów obcej produkcji, materiałów pomocniczych, opako-

⁹¹ W. Gabrusewicz, A. Kameta-Sowińska, H. Poetschke, Rachunkowość zarządcza, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 1998, s. 52.

213