skanuj0002 9

8 Włodzimierz Bolecki

ojciec 8 listopada 1892. Siedmioletni Stanisław Ignacy wcześnie zaczął też pisać teksty literackie, a pierwszy utwór zatytułował Komedie z życia rodzinnego. W następnych latach stworzył kilka „komedii i dramatów’', o czym ojciec z dumą informował rodzinę. Teksty syna ojciec powielał na domowej drukarce i rozsyłał rodzinie.

Naukę szkolną, „bez systemu", Stanisław Ignacy kontynuował w domu pod okiem ojca oraz domowych nauczycieli, między innymi Walerego Staszela — kustosza zakopiańskiego Muzeum Tatrzańskiego. „Uczy się biedactwo szkolnej sieczki. W pewnych kierunkach robi postępy — ale katechizm idzie trudno. Bo też równie czegoś głupiego jak tutejszy katechizm świat nie widział” — pisał o jego nauce ojciec 2 maja 1897.

UCZEŃ

W czerwcu 1897 r. Stanisław Ignacy zdał egzamin do drugiej klasy szkoły realnej we Lwowie; tu jednym z jego nauczycieli był Mieczysław Limanowski. Skończywszy lat piętnaście, młody Witkiewicz wyjechał na pierwsze samodzielne wakacje do Syłgudyszek w powiecie święciańskim na Litwie, gdzie mieszkała jego ciotka Aniela Jałowiecka. W tym roku zaczęła się wymiana korespondencji między ojcem i synem, która trwać będzie aż do śmierci Stanisława Witkiewicza — zachowane listy ojca do syna stanowią do dziś podstawowe i bezcenne źródło wiedzy o dojrzewaniu i biografii Stanisława Ignacego¹. Natomiast listy własne do ojca młody Witkiewicz podobno sam zniszczył.

Od wczesnego dzieciństwa Witkacy dużo malował. Jego pejzaże, a miał wówczas piętnaście lat, budziły uznanie nie tylko wymagającego i krytycznego ojca i członków rodziny, lecz także znanych młodopolskich malarzy, między innymi Ferdynanda Rusz-czyca i Jana Stanisławskiego.

Pod koniec września 1900 Stanisław Ignacy, w towarzystwie wujostwa Jałowieckich, kilka dni spędził po raz pierwszy w Petersburgu. W następnym roku znów przyjechał na Litwę, by jesienią 1902 powrócić przez Warszawę do Zakopanego i rozpocząć przygotowania do egzaminu maturalnego. W tym samym roku napisał swą pierwszą rozprawę filozoficzną pt. Marzenia improduktywa — Dywagacja metafizyczna złożoną z dwóch traktatów: O dualizmie oraz Filozofia Schopenhauera oraz jego stosunek do poprzedników (grudzień 1902). Następne prace filozoficzne Witkacego z tego okresu to „dywagacje metafizyczne”: Analiza jedności, O osobowym Bogu, O monizmie i o dualizmie w życiu (październik 1903).

W marcu 1904 Witkacy przez Kraków, Wiedeń i Monachium wyjeżdża do Włoch. Odwiedza galerie i muzea. W Monachium wielkie wrażenie robią na nim obrazy symbolisty Bocklina. Po powrocie intensywnie maluje, jesienią wyjeżdża na Huculszczyznę, gdzie jest gościem malarza Karola Maszkowskiego. Tego roku zaprzyjaźnia się z Karolem Szymanowskim (który dedykuje mu I sonatę c-moll, op. 8). Dowiaduje się, że zdrowie ojca pogorszyło się dramatycznie z powodu gruźlicy i wymaga natychmiastowej kuracji klimatycznej. 21 listopada 1904 Stanisław Ignacy wyjeżdża z ojcem do Ix)vrany, niedaleko Triestu. Do Polski obaj wracają w następnym roku.

MŁODOŚĆ

Na przełomie lat 1905/1906 między Stanisławem Witkiewiczem a jego synem coraz wyraźniej zarysowuje się konflikt, którego źródłem jest pedagogiczna nadopiekuńczość ojca pragnącego korygować różne decyzje życiowe Stanisława Ignacego, m.in. pierwsze romanse syna i jego wstąpienie na Akademię Sztuk Pięknych w Krakowie (do pracowni prof. Jana Stanisławskiego). W tym samym okresie Stanisław Ignacy poznaje Władysława Slewińskiego, ucznia i przyjaciela Gauguina, który — jak pisze Annna Micińska — stał się „pierwszym łącznikiem między wychowanym na Bócklinie Witkacym a najnowszymi prądami sztuki europejskiej”. Zakochany w malarstwie Gauguina Stanisław Ignacy wyjeżdża w 1907 r. do Wiednia na wystawę jego prac. W roku następnym młody Witkiewicz wyjeżdża do Paryża, w którym zwiedza muzea i galerie. Ogląda m.in. obrazy Gauguina, van Gogha, Toulouse Lautreca, Cezanne’a, nabistów

S. Witkiewicz, Listy do syna, opracowały B. Danek-Wojnowska i A. Mi-ciiiska. Warszawa 1969.