Untitled5(4)

12 Dzień 1 (23 marca 1998 r.)

przypominała ona żadnej z europejskich odmian socjalisty. Libertariański socjalista oznaczał coś zupełnie przeciwnego: był on w swoich poglądach antypaństwowy, antyrządowy i występował przeciwko establishmentowi.

Rodzice Buchanana nie mogli sobie pozwolić na kosztowne kształcenie syna na uniwersytecie, posłali więc go do stanowego Teacher’s College w Murfreesboro w stanie Tennessee, które ukończył w 1940 roku z tytułem magistra matematyki, literatury angielskiej i nauk społecznych, obejmujących też ekonomię. Rok później uzyskał także tytuł magistra nauk ścisłych w Tennessee. Trwała wojna, toteż Jim zaciągnął się do marynarki, w której służył na Pacyfiku aż do końca wojny.

Prawdziwa kariera Jamesa Buchanana jako ekonomisty rozpoczęła się w Chicago, gdzie uzyskał tytuł doktora w 1948 roku na podstawie pracy napisanej pod opieką Franka Knighta. Knight przeobraził libertariańskiego socjalistę w libertariańskiego ekonomistę rynkowego, którego fascynowały alokacyjne możliwości mechanizmu cenowego.

W Chicago James Buchanan uczył się również niemieckiego i włoskiego, co umożliwiło mu lekturę prac uczonych europejskich. Tradycja niemiecka wywarła na nim mniejsze wrażenie niż antyautokratyczni autorzy włoscy, a zwłaszcza szwedzki ekonomista Knut Wicksell. Rozprawa Wicksella, napisana w języku niemieckim w roku 1896. zatytułowana Finanztheoretische Untersuchungen, zafascynowała go do tego stopnia, że przetłumaczył ją w latach późniejszych na język angielski. Poznał w niej zasady indywidualizmu metodologicznego, homo oeconomicus oraz polityki jako wymiany, które charakteryzowały jego prace w ciągu całego życia. Rzecz znamienna, że również Richard Musgrave dostrzega swoje korzenie w pracach Wicksella i jego ucznia Lindahla. Jego artykuł napisany w roku 1939 na temat wymiany dobrowolnej znajduje odniesienie do prac Wicksella, podobnie jak jego podział rodzajów działalności państwa na dziedziny. Był redaktorem książki, w której ukazało się tłumaczenie Buchanana. Wicksell jest pomostem między naszymi dwoma uczonymi albo lepiej — ostatnim wspólnym przodkiem na drzewie ewolucji ekonomii sektora publicznego.

Buchanan był wykładowcą na Uniwersytecie Virginia, Uniwersytecie Kalifornijskim w Los Angeles oraz na Politechnice w stanie Virginia. Od roku 1983 wykłada w Centrum Badań nad Wyborem Publicznym Uniwersytetu George‘a Masona. Miał okazję przenieść się do jednego ze słynnych uniwersytetów na wschodnim wybrzeżu, lecz. nigdy nie uległ tej pokusie.

ponieważ obawiał się. że zostanie porwany przez główny nurt myśli ekonomicznej.

W tym krótkim wstępie nie sposób oddać sprawiedliwość akademickim osiągnięciom Buchanana. Jednak będzie rzeczą właściwą powiedzenie przynajmniej kilku słów. Dzięki niemu homo oeconomicus otrzymał w lokalu wyborczym kształt bardziej przekonujący niż u innych, nauczał nas o interesowności polityków, stworzył teorię dóbr klubowych, przypominał nam. żebyśmy włączyli ograniczenia społeczne do definicji optimum Pareta. a ponadto wniósł wielki wkład do wielu innych dziedzin ekonomi i nauk społecznych. Moim zdaniem, jego największym osiągnięciem jest książka Tlie Calculus ofConsent (Rachunek zgody), napisana wspólnie z. Gordonem Tul-lockiem. Książka wykracza poza problem podejmowania decyzji przez polityka, gdyż jej Autor przeprowadził analizę wyboru politycznego na poziomie konstytucyjnym. Na poziomie konstytucyjnym, za zasłoną niewiedzy, łatwiej jest znaleźć porozumienie między agentami ekonomicznymi, jakiego domagał się Wicksell dla polityki podziału. Rozdział XIII książki przedstawia niekonwencjonalne uzasadnienie polityki podziału, wykraczające poza ramy narzucone przez Vickreya (Vickrey 1945). Friedmana, Harsanyi'ego czy Rawlsa. Zbiega się ono ze zdumiewająco lewicowymi wnioskami i dowodzi naukowego, nieideologicznego charakteru pracy Buchanana.

Mój pierwszy osobisty kontakt z pracami Buchanana miał miejsce w roku 1970 w Munster podczas sesji seminariów z Herbertem Timmem, nazywanym niemieckim „papieżem długu publicznego", poświęconych tematyce ricardowskiej ekwiwalencji. Pamiętam, że referat Buchanana na temat długu publicznego był najbardziej interesujący i najtrudniejszy ze wszystkich referatów, nad jakimi dyskutowaliśmy. Nawet rozmawialiśmy z nim na temat jego argumentacji. Byłem ubawiony, gdy w 1974 roku zobaczyłem artykuł Roberta Barro poświęcony długowi publicznemu, ponieważ już przedtem miałem sporą wiedzę o tym, co napisał Barro, zaczerpniętą z wcześniejszej pracy Jamesa Buchanana i mojego obecnego kolegi Otto Gandenbergera, który również wniósł duży wkład do tej problematyki.

Buchanan i Musgrave niejednokrotnie byli nierozumiani. Często twierdzi się, ż.e Musgrave zajmuje się normatywnymi finansami publicznymi, a Buchanan pozytywnymi finansami publicznymi. Zastanawiam się. jak widzą to oni sami. Mam wrażenie, że obaj wykorzystują pozytywne modele zachowań ekonomicznych, za cel ostateczny przyjmując udzielanie rad do-