Zdjęcie4023

902 Rozdział 11. Dyslekf ja * komunikacja językowa

•    deficyt parnią foootogwnąj - powtarzanie sztucznych słów: busldtem, toce&stifflji. bvu

•    deRcyty * oporomu sMadn i mortotofi - arimacyzniy, Wędy sktadni i rząou «? $QC* Któwfeff 3.^

•    problemy z segmentacją zdań u uczniów z d>*sleksją - manowydach po k/yfy da-

ćbtota

•    ostebona śwadomość moifelo0Czno-sWadniovm - trudności w uzupełnianiu I pat INdMlM

•    ostabwite rozumienie pojęć, zwłaszcza dotyczących relacji przestrzanno-raMnch

•    niski poziom słownika czynnego l biernego

•    problemy z organizowaniem informacji o treści tekstu (brak głównej akcji, brak puenty)

•    problemy z przedstawieniem relacji między bohaterami, z umiejscowieniem zdarzeń w czasie

•    obnaoru świadomość wyrazu-np. w V Waste problem z oceną formalnych cech wyrazów

•    obniżona świadomość metajęzykowa - problemy z terminologią opisującą język, np. -paymietoą dosMc bazfezn*

11.7. Wt&iciwo&ci komunikowania się os6b z dysleksją

Margarct Snowling (2000) twierdzi, o czym już wspomniano wcześniej, k występowanie u dzieci deficytów językowych innych niż fonologjane nic jest powiązane z dysleksją i stanowi objaw ogólnego osłabienia rozwoju językowego. Pisze ona. że u dzieci z dysleksją rozwojową rzadko spotyka się deficyty językowe obejmujące inne sfery języka niż tylko w sferze fonoło- | gicznej. Jak sugeruje Soowling, wiele z nich ma bardzo dobre umiejętności językowe i komunikacyjne. Doświadczenie polskie pokazuje, że istotnie zdarzają się dzieci dyslektyczne o wybitnych sprawnościach werbalnych, ale raczej stanowią one rzadkość. Thidno też powiedzieć, bez specjalnie* badań, czy zdolności werbalne w grupie osób z dysleksją rozkładają się podobnie jak w populacji uczniów bez trudności, a odmienność wynika z naturalnych różnic indywidualnych.

W świetle badań polskich należałoby postawić raczej tezę, że niewiele dzieci z dysleksją nie doświadcza deficytów językowych różnego rodaja większość prezentuje liczne problemy komunikacyjne. Potwierdzało także praktyka kliniczna.

Rozważając, dlaczego należy oczekiwać bardziej uogólnionych problemów komunikacyjnych, związanych z posługiwaniem się językiem przez osóty z dysleksją. można wskazać następujące powody:

1)    ograniczenie czytania z powodu dysleksji zubaża słownik, ale takie ogranicza umiejętności werbalne, dziecko dyslektyczne bowiem nie czyta. więc „trenuje” i rozwija język głównie przez mowę, a ta nie wymaga takiej ścisłości i poprawności językowej jak pismo;

2)    niestabilnej mało zróżnicowane reprezentacje fonologiczne mogą utrudniać korzystanie z wzorców językowych „pobieranych” z wypowiedzi innych osób.

3)    wysokie prawdopodobieństwo opóźnionego rozwoju mowy w historii życia zmniejsza szansę dziecka na pełny rozkwit kompetencji językowych w okresie krytycznym dla przyswajania języka, czyli w pieiwszych pięciu latach życia.

Jako ilustracja mogą posłużyć tu teksty pisane przez uczniów szkół średnich losowo wybranych z „puli pacjentów" autorki. W trakcie typowej diagnozy pisali oni zawsze samodzielny tekst opisujący miniony dzień do chwili spotkania w poradni (badania zawsze odbywały* się w godzinach popołudniowych). Po oswojeniu się z formą zapisu tych wypowiedzi warto zwrócić uwagę na ich zawartość treściową - przykład U jest najbardziej rozbudowany (jego objętość jest największa, ale zdania są krótkie i proste) jego treść, to proste sprawozdanie z faktów, które miały miejsce. Natomiast przykład III z punktu widzenia zawartości treściowej jest najciekawszy, ujawnia swobodę autora w posługiwaniu się językiem, choć poprawność pisma jest daleko niedoskonała. Z kolei przykład X oraz przykład z bloku rozszerzającego 11.3 pokazują wyraźnie ograniczone posługiwanie się językiem. Oczywiście przykłady tc są tylko Ilustracją rozważań o kompetencjach językowych osób z dysleksją - nic były przedmiotem systematycznych analiz i porównań.

Blok rozszerzający 11.3

Teksty pisane przez uczniów szkoły średniej z dysleksją rozwojową (ze zbiorów własnych autorki)

Przykładowe teksty pisane przez uanrów Ź dydek** - °P& dnu, V którym przychodni na badane diagnostyczni - pisownia l interpunkcja orygnalne.