Zdjęcie4026

308 Rozdział 11. Dysleksją a komunikacja językowa

•    maj* kłopoty ze stosowaniem czasu - mieszają czas przeszły, teraźniejszy i przyszły,

•    prezentują zaburzony szyk zdania - np. I było tych krasnoludków siedem...., albo A wieczór tez umyty ręce i kolację zjadły... X

Powyższe cechy sprawiają, że ich wypowiedzi wydają się nieporadne, nicpiynne i ubogie, choć nie zawsze są krótkie. Przykłady długich opowiadań pochodzące z opisywanych badań znajdzie Czytelnik w pracy Kraso-wicz-Kupis i997 (z późniejszymi wydaniami 2001,2003). Warto dodać, że najkrótsza ze wszystkich narracji została skonstruowana właśnie przez ucznia klasy III z dysleksją. Było to opowiadanie bajki przeczytanej przez niego, a jego transkrypcję prezentuje blok rozszerzający 11.4.

Blok rozszerzający 11.4

Bajki opowiadano przez dzieci dyslektyczne

Przykład I

Opowiadanie przeczytanej bajki Domek krasnoiudkóy/ przez ucznia klasy IM z dysfckM a* **0*1

0    Mądrali tdomku.

Znaleźli domek krasnoludków.

1    ten Mądra/ uykąpat się.

1~l.. zjadł.

(tomek $., lat l(fc3, !Q na poziomie przeciętnym)

Przykład II

Opowiadanie bajki kozioł / fis przez ucznia klasy III z dysleksją rozwojową Usgonllkurę.

I była beczko, l było trochę wody.

Hura ominęła tą beczkę.

A lis nie zobaczył I spodl.

Ipktąwodę.

A kozioł przyszedł I szukał wody.

I zobaczył, Ze Ust tam Jest I pyto dobra woda?

I skoczył tan kozioł.

I powiedział zając, źe...

I kozioł się zgodził.

I lis skoczył, wyszedł I uciekł

Daniel, lat 10;4, IQ wyzszy niż przeciętny.

Podobne wnioski wyciąga w swoich badaniach Makarewicz, która pisze, że 'V tekstach tworzonych przez gimnazjalistów pojawiają się zdania o nieprawidłowej konstrukcji, która wynika z powodu „nadmiernego spiętrzenia elementów budowy składniowej i braku umiejętności ich hierarchi-zowania" (2006, s. 159). W efekcie w skrajnych przypadkach powstają tzw. potoki składniowe. Ponadto autorka stwierdza, że niektóre schematy składniowe w ogóle nie są przez dyslektyków stosowane. Makarewicz (2006) w swoich analizach dużą uwagę przywiązuje do interpunkcji (por. teksty pisane przez dyslektyków w bloku 11.2). Uważa ona, że problemy językowe przejawiające się w budowie składniowej, a na wyższym poziomie w zaburzonej organizacji tekstu, wynikają prawdopodobnie z problemów ze stosowaniem interpunkcji. Znaki interpunkcyjne nie są generalnie traktowane przez dyslektyków „jako konieczne elementy zapisu" (ibidem, s. 159). W analizowanych przez nią pracach (60 tekstów napisanych przez 12-13-latków z dysleksją) prawidłowe stosowanie interpunkcji miało miejsce tylko w kilku przypadkach. Bardzo ciekawym problemem, który ujawnił się w analizach Makarewicz, to udokumentowane trudności z segmentacją zdania w piśmie. Jak pisze autorka „dyslektycy nie dzielili w zapisie łych wyrazów, które wypowiadali i słyszeli jako jedno słowo" (ibidem, s. 160). Wydaje się, że psychologicznym podłożem trudności opisywanych przez Makarewicz są deficyty świadomości językowej i metajęzykowej u uczniów z dysleksją.

11-7-2. Struktura semantyczna opowiadań w dysleksji

Bardzo ciekawych informacji dostarcza analiza struktury semantycznej opowiadań budowanych przez dzieci z dysleksją rozwojową. Warto przykładowo przeanalizować tekst opowiadania, który powstał po przeczytaniu bajki Lis i kozioł, zawarty w bloku rozszerzającym 11.4. Analiza opowiadania od strony formalnej pokazuje wicie problemów ze strukturą składniową wypowiedzi, o których była wcześniej mowy, ale z punktu widzenia analizy treściowej możemy przekonać się o niedoskonałości powstałej wypowiedzi, a zatem o niskich walorach komunikacyjnych.

Analizy opowiadań dzieci z dysleksją pod względem zawartości treściowej wykazały, że:

•    dokonują one więcej zniekształceń i opuszczeń informacji podstawowych,

•    zniekształcenia informacji często są tak istotne, że zasadniczo zmieniają treść opowiadania;