Magazyn6
4801

540

BRYTANJA WIELKA

stytucja zawieszona 1933) posiadają ustrój parlamentarny, ale nie są dominjonami) stanowią niezależne zrzeszenia autonomiczne, złączone dobrowolnie więzami wspólnej (brytyjskiej) przynależności państwowej w Brytyjskim Związku Narodów. Dominjony stanowią w łonie Imperjum Brytyjskiego poszczególne „państwa", tak samo jak W. B. w ogólnej jego organizacji jest tylko „poszcze-gólnem państwem", niewątpliwie najważ-niejszem, bo ponoszącem odpowiedzialność za całość i jedność Imperjum i mającem obowiązek jego obrony. Dominjony korzystają z daleko idącej samodzielności, ich związek z Imperjum Brytyjskiem może być w każdej chwili przez nie rozwiązany, ale względy obrony narodowej (żaden z dominjonów nie jest w stanie obronić własnemi siłami swej niepodległości) zmuszają je do podporządkowania się wspólnej dyrektywie w dziedzinie stosunków międzynarodowych. W. B. nie przedstawia dziś całego Imperjum Brytyjskiego, jej wystąpienia nazewnątrz nie obowiązują dominjonów (w 1914 r. W. B. wypowiedziała wojnę Niemcom we wlasnem imieniu, udział dominjonów w tej wojnie, jak udział Kanady w wojnie boerskiej 1899— 1902, był dobrowolny). Rokowania w sprawach, obchodzących całe Imperjum Brytyjskie prowadzi wspólna delegacja dominjonów i W. B., żaden dominjon nie ma prawa rozpoczynać i prowadzić układów bez porozumienie się z pozostałemi dominjonami i W. B., umowy międzynarodowe podpisują dominjony oddzielnie, każdy za siebie (np. Pakt Kellogga), umowy dotyczące całego Imperjum ratyfikuje Parlament w Westminste-rze, umowy dotyczące poszczególnych dominjonów ratyfikują legislatywy miejscowe. Wymiana korespondencji pomiędzy dominjonami a rządem J. K. M. w W. B. odbywa się dziś nie przez Urząd Kolonjalny (jak dawniej) ale bezpośrednio: w tym celu do-minja utrzymują w Londynie Wysokich Komisarzy, którzy korzystają z przywilejów dyplomatycznych, lecz nie należą do korpusu dyplomatycznego; prócz tego Kanada utrzymuje w Waszyngtonie, Paryżu i To-kjo posłów nadzwyczajnych i ministrów pełnomocnych, ale dotychczas żadne z państw nie zamianowało swoich przedstawicieli dyplomatycznych w Ottawie.

b) Kanada (Konstytucja 1. VII. 1867) stanowi równouprawnione z B. W. państwo związkowe ( ale rewizja konstytucji wymaga zgody Parlamentu w Westminsterze), składające się z 9 sfederowanych prowin-cyj (Wyspa Księcia Edwarda, Nowa Szkocja, Nowy Brunświk, Quebek, Ontario, Ma-nitoba, Saskaczewan, Alberta, Kolumbja Brytyjska i Yukon) i trzech rządzonych bezpośrednio przez władze federacyjne teryto-rjów północno-zachodnich (Franklin, Kee-wattin, Mackenzie). Władza w całkowitym zakresie należy do federacji z wyjątkiem spraw, przekazanych wyraźnie przez konstytucję władzom poszczególnych Pro-wincyj (oświata, samorząd, prawo prywatne), przyczem (w przeciwstawieniu do Związku Australijskiego) zarówno władza federalna, jak i wladzt prowincjonalne pochodzą nie od Narodu, lecz od Korony. Na czele rządów stoi mianowany przez Koronę namiestnik (Governor General), pełniący w Kanadzie te same funkcje jakie w W. B. pełni król; Parlament składa się z 2 izb: Izby Gmin z 245 członków z powszechnego głosowania na lat 5 i Senatu z 96 członków nominacji namiestnika. Do kompetencji Pai lamentu należą: handel i przemysł, obrona narodowa, żegluga, transport morski, system monetarny, bankowość, prawo małżeńskie, rozwody, oraz wszystkie sprawy nieprzekazane wyraźnie legislaturom prowincjonalnym. Na czele prowincji stoją gubernatorowie (L t. G o-vernor) mianowani przez namiestnika: przy gubernatorze istnieje rada wykonawcza złożona z premjera i ministrów, którzy muszą być członkami legislatywy miejscowej, ta zaś zasadniczo składa się z jednej izby z wyborów ludności, ale w Quebec i Nowej Szkocji istnieją też izby wyższe z członków mianowanych przez gubernatora: sprawy marynarki, lotnictwa i milicji są skoncentrowane w Departamencie Obrony Narodowej (Dt. of National De-f e n c e) w Ottawie. Samorząd miejscowy wysoko rozwinięty, polega na ścisłym związku rad wiejskich i miejskich z radami hrabstw; kobiety posiadają prawo głosu. Kanada posiada milicję zawodową złożoną z ochotników; w 1909 r. otrzymała pozwolenie na zorganizowanie własnej floty wojennej w składzie floty J. K. M.

c) Australia. (Konst. 18. XII. 1900), stanowi „nierozerwalne państwo związkowe, ściśle zjednoczone w celu załatwiania wielu wspólnych funkcyj państwowych" i składa się z 6 równouprawnionych prowin-cyj (Nowa Walja Południowa, Australja Południowa, Australja Zachodnia, Wikto-