Magazyn60901

305

KOMUNIZM

Najbardziej znanym we Francji komunistą wieku XVIII byl Morelly. Jak i inni pisarze tego czasu, wychodził on z pojęcia prawa naturalnego, czyniącego ludzi równymi sobie. Sądził, również w duchu swego wieku, że ludzie z natury byli dobrzy i takimi pozostawali, póki żyli we wspólnem posiadaniu ziemi i we wspólnem korzystaniu z jej produktów; z biegiem czasu, przy wzroście ludności, dawny ustrój patrjar-chalny, oparty na władzy głów rodziny zaczął upadać i upadł; zjawiła się potrzeba praw. Wszystko odtąd zależało od tego, ja-kiemi one będą; niestety, prawodawcy nie liczyli się z prawami natury i rozdzielili wspólną własność, ustanawiając osobistą; w ten sposób zerwali istniejące związki społeczne, z czego wynikły następnie skutki bardzo ujemne. Drugim błędem było wytworzenie poglądu, że ludzie pierwotnie byli źli; tymczasem było wprost przeciwnie, wszak powszechnie zachowała się tradycja dawnego złotego wieku w bycie ludzkim. Ludzie zepsuli się później po tych zmianach. Dość jest wrócić do komunizmu, aby stali się oni znowu dobrzy. Powoli ludzie zaczynają rozumieć, że jest źle; potrzebne są reformy. Do ich urzeczywistnienia wystarczy zupełna swoboda krytyki i propagandy. Należy zwalczyć przesądy, na których opiera się własność prywatna, a wówczas ludzkość łatwo zrozumie wyższość komunizmu. Podstawowe zasady komunizmu formułuje Morelly w punktach następujących:

r. nic w społeczeństwach nie może stanowić własności prywatnej, z wyjątkiem tego, co jest przedmiotem bezpośredniego użytku;

2.    wszyscy obywatele utrzymywani są przez społeczeństwo;

3.    każdy, stosownie do swych sił, talentów i wieku bierze udział w pracy społecznej.

Inne punkty dotyczą szczegółów ustroju komunistycznego, dotyczących spraw drugorzędnych i trzeciorzędnych. Wspomnę tylko jeszcze, że Morelly nie dopuszcza naturalnie handlu wewnętrznego, który dozwolony jest tylko między państwami. Ilość produktów odpowiadać powinna ilości obywateli. Jeżeli zaś jakiegoś produktu będzie za mało, to: albo udzielany on będzie w dozach mniejszych, niżby należało sobie życzyć, wszystkim, albo nikt go nie uzyska.

Babeuf opierał się głównie w ideale swoim na Morellym, w stopniu mniejszym na innych. Był on pierwszym komunistą, który w drodze rewolucyjnego zamachu stanu chciał zaprowadzić w państwie komunizm.

Komuniści angielscy z wieku XVIII są daleko mniej wyraźni od francuskich. W wieku XIX komunizm ulega pewnej ewolucji: jako ideał przyszłości wiąże się on z postępami techniki i rozwojem gospodarczym; komuniści tego czasu wskazują na to, że udoskonalenia techniczne podnoszą tak wysoko wytwórczość, że umożliwiają przez to powstanie ustroju, opartego na wspólnej własności środków produkcji i wyprodukowanych rzeczy, gdyż nie będzie obawy, aby ilość wytworów nie wystarczyła wszystkim ludziom w rozmaitych państwach; rozwój zaś gospodarczy, skupiający w wielkich zakładach przemysłowych bardzo znaczne ilości robotników, ułatwia z jednej strony wspólne gospodarstwa, pod ogólną władzą centralną państwa, z drugiej zaś — gromadzi potężne siły ludzkie, zainteresowane w przewrocie komunistycznym. Pisarze komunistyczni w wieku XIX dzielą się, o ile chodzi o ich ideał, na dwie grupy: jedni uważają za możliwe dążyć do komunizmu bezpośrednio, drudzy poprzez kolektywizm. Pod względem zaś taktyki dzielili się oni na trzy kierunki: pokojowo-ewo-lucyjny, chcący zapomocą państwa i oddziaływania na społeczeństwo przeprowadzić odpowiednią zmianę; rewolucyjny, dążący do zdobycia władzy i przekształcenia społeczeństwa przy pomocy dyktatury i wreszcie trzeci, który obecnie nie ma już zwolenników, pragnący urzeczywistnić komunizm drogą produkcyjnych związków komunistycznych rolniczo-przemysłowych, bez pomocy władzy politycznej. Ze względu na stosunek do państwa, komunizm dzieli się na trzy kierunki — od końca XIX wieku do chwili obecnej:

1.    komunizm państwowy;

2.    komunizm bezpaństwowy, czyli anarchistyczny, nie uznający ani państwa, ani ustaw przymusowych, ani obowiązującej zasady większości;

3.    komunizm syndykalistyczno-rewolucyj-ny, nie uznający również państwa, ale opierający organizację gospodarczą na związkach zawodowych, w których obowiązuje zasada większości, jako czynnika decydują-