Magazyn67301

869

MANDŻURJA — MANGOLDT HANS KARL EMIL

łącznie obywateli sowieckich i chińskich, była śmiertelnym ciosem dla licznej i zamożnej podówczas kolonji polskiej w M. Czang Tso-lin bardzo często interwenjował zbrojnie w rozgrywkach o władzę na terenie Chin właściwych, przeważnie jednak bez większego powodzenia, natomiast bez trudu tłumił wszelkie rewolty swoich podwładnych w samej M. Popierany przez mocarstwa widzące w nim przyszłego władcę Chin umiejętnie korzystał z ich pomocy finansowej i technicznej poważnie przyczyniając się do rozwoju kraju. Przez pewien czas szczególnie blisko współpracował z Ja-ponją; jednakże w miarę umacniania się jego stanowiska w M. stosunki te psują się. Wreszcie 4. VI. 1928 r. Czang Tso-lin, ginie od wybuchu bomby. Władzę po nim objął jego syn Czang Siue-liang, pod którego rządami M. ogarniać zaczyna rozprzężenie, gdyż nowy dyktator nie miał ani energji ani talentu administracyjnego swego ojca. Afiszując swą antyjapońską orjen-tację jednocześnie wchodzi w otwarty konflikt z Sowietami, ponosi jednak klęskę, jego zamiar całkowitego odzyskania dla Chin Kolei Wschodnio-Chińskiej nie udaje się. Mając poparcie centralnego rządu chińskiego, Czang Siue-liang postanawia zwalczać rozchodzące się wzdłuż linij kolejowych wpływy obce przez budowanie nowych kolei, niezależnych i od Rosji i od Japonji. Napięte stosunki z Japonją doprowadzają we wrześniu 1931 roku do słynnego incydentu pod Mukdenem, w którego wyniku Japonja po kilku miesiącach walk zajmuje całą M. tworząc na jej terenie państwo mandżurskie — Manczou-kuo. Manczou-kuo, pozornie rządzone przez cesarza, którym zrobiono ostatniego władcę dynastji mandżurskiej w Chinach, w istocie jest kolonją japońską. Wykupiona w r. 1935 od Sowietów Kolej Wschodnio-Chiń-ska została oddana, podobnie jak i wszystkie inne koleje na terenie M. pod zarząd Towarzystwa Kolei Południowo-Mandżur-skiej. Japończycy obsadzili wszystkie kierownicze stanowiska i dygnitarze narodowości chińskiej są jedynie figurantami nie mającymi w praktyce żadnej władzy. Głów-nemi organami Japonji na terenie M. są: Towarzystwo Kolei Poludniowo-Mandżur-skiej i Sztab Armji Kuantungu, stanowiącej swego rodzaju potężny klan wojskowy. Pod rządami japońskiemi M. robi niewątpliwie postępy: uporządkowano finanse, rozbudowano sieć komunikacyjną, powstają nowe gałęzie przemysłu, jednakże administracja oparta zbytnio na przemocy, nie pozwala rokować nadziei w M. jak i gdzieindziej na dobrowolną współpracę Chińczyków z Japonją.

Zwaśnione mocarstwa europejskie nie mogły i nie chciały zdecydowanie przeciwstawić się dążeniom Japonji na terenie Mandżurj i poświęcając w ten sposób dla doraźnych sukcesów odnoszonych w pojedynkę interesy całej białej rasy bez względu na przynależność do pewnych bloków czy osi. Wszyscy zresztą żywili skrytą nadzieję, umiejętnie podtrzymywaną przez propagandę japońską, że po zajęciu Mandżurji Japonja skieruje cały swój impet przeciwko Sowietom. Nadzieje te okazały się płonne i dziś widzimy, że najazd na kontynent miał na celu obezwładnienie konsolidujących się Chin i zrobienie z nich bazy surowcowej i rynku zbytu na wyłączny użytek Japonji. W M. ostatnim przejawem tej polityki było zniesienie eksterytorjałności 5. XI. 1937 r., którym to aktem Japonja „zrzekła się swoich praw i przywilejów" na rzecz rządzonej przez siebie M., aby w ten sposób położyć rękę na wszystkich istniejących jeszcze w Manczou-kuo przedsięwzięciach europejskich.

Literatura: EłherUm: Manchuria: the Cockpit of Asia. New York 1932. — Oibert L.: Dictionnaire Historigue et Gśo-grapkiąue de la Mandchourie. Hongkong 1931.— Japan-Man-choukuo Year Book. 1938. — Lattimore: The Mongole of Mandchuria. New York 1934. — Young: Japan*s special Position in Manchuria. 1931.

Jan Jaworski.

Mangoldt Hans Karl Emil.

M. urodził się dn. 9. VI. 1824 r. w Dreźnie, umarł dn. 19. IV. 1868 r. w Wiesba-denie. W r. 1848 rząd saski mianował go kierownikiem redakcji „Dresdner Journal“. W r. 1852 przeszedł do redakcji „Weimarer Zeitung". W r. 1855 habilitował się z ekonomiki na uniwersytecie w Getyndze i zaczął wykładać na tymże uniwersytecie. W r. 1858 został mianowany profesorem nadzwyczajnym tamże, a w r. 1862 mianowany profesorem zwyczajnym nauk politycznych i kameralnych, przeniósł się na uniwersytet we Fryburgu w Bryzgowji, gdzie pozostawał już do śmierci.

M. zdobył sobie rozgłos uporządkowaniem i usystematyzowaniem klasycznej ekonomiki