page0061

CHARAKTER MORALNY FILOZOFII. 55

Ale filozofia (o czem zapominają niestety ludzie naszego stu-llecia) nie była dla Greków tylko spekulacyą nad tajemni-icami bytu, nie była tylko teoryą świata, dogadzającą próżnej cie-Ikawości, ona była dla nich czemś więcej: była umiejętnością praktyczną życia moralnego. Tej strony, tego dążenia stałego nie można idosyć wychwalać i podnosić. Jeżeli Seneka filozofią nazywa studium ińrtutis sed per ipsam virtutem, wyraża przekonanie drogie całćj przedchrześciańskićj starożytności. W istocie tćm różni się filozofia od innych nauk, że jest także sztuką życia a pisarze starożytni ciągle przypominają adeptom filozofii, że nauka ich powinna być w zgodzie z życiem. Z licznych narzekań Cycerona, że tak nie jest, choć jeden ustęp przytoczę: Iluż jest filozofów, którzy tak są moralnie ułożeni, tak w duchu i życiu usposobieni, jak rozum wymaga? Iluż takich, którzy naukę swoje nie za popis mądrości uważają, lecz za prawo życia; którzy słuchają siebie samych i posługują się własną nauką? Atoli można spotkać tak lekkich i chełpliwych, że dla nich byłoby lepićj, gdyby nie uczyli się filozofii; inni znowu są chciwi na pieniądze, inni ubiegają się za sławą, wielu jest niewolnikami żądz swoich, tak iż mowa ich w dziwnej sprzeczce z ich życiem: ut cum eorum vita mirabiliter pugnel oratio; co mnie przynajmniej wydaje się być rzeczą najbrzydszą, dodaje słusznie konzul rzymski quod ąuidem miki videtur esse tur-pissimum. ¹)

To przekonanie powszechne, że filozofia powinna byc czćmś więcćj, niż gadaniną o ciekawych problemach, nadaje jej dopiero właściwą, głęboką wartość, zapewnia jej znaczenie moralne i szeroki wpływ społeczny. I nie myli się w tym razie przekonanie powszechne ludów. Jak bowiem słusznie żądamy od gramatyka, aby pisał stylem poprawnym; od muzyka, aby dobrze grał na instrumencie, na którym innych chce uczyć, tak zasłużona spotyka nagana tych, co inaczćj żyją a uczą inaczćj. A jeżeli już starożytni domagali się od filozofów, aby swoje nauki stwierdzali życiem cnotliwem, to w daleko wyższym stopniu od chrześciańskich filozofów żądać należy, aby wartość ich życia dostrojoną była do wyników ich nauki Charakter moralny, według pojmowania Greków, nie dawał się odłączyć od prawdziwego filozofa, a stąd nie tylko była mu potrzebna zna-

') Tuscul. II. 4.

http://rcin.org.pl