page0298

NAZWY GEOGRAFICZNE — TOPONJMIA

cji, jak typy semantyczne. Obserwuje się wśród nich odrębności nawet w poszczególnych częściach Polski, np. Wiślna — Wiślana, Nadwiślna — Nadwiślana — Nadwiślańska; Podwalna — Podwalska; Łaziebna — Łazienna; Arsenalowa — Arsenalska; Kanonicza — Kanonicka.

Do najbardziej typowych i regularnych typów struktur w polskim nazewnictwie miejskim należy zaliczyć następujące:

1.    Nazwy bez kreacji formalno językowej (onomastycznej).

Należą tu przymiotnikowe i rzeczownikowe nazwy, które powstały drogą przekształceń semantycznych innych nazw własnych lub wyrazów pospolitych, bez zmian formalnych, np. ul. Dunaj (od nazwy wodnej Dunaj) czy ul. Wielka (od przymiotnika w rodzaju żeńskim).

2.    Nazwy z kreacją formalno językową (onomastyczną).

“Należą tu nazwy, które powstały drogą derywacji przyrostkowej lub przedrostkowej zastosowanej przy włączaniu innych nazw własnych i wyrazów pospolitych do systemu NM, np. ul. Wilcza od nazwiska Wilk, ul. Koszykowa od nazwy posiadłości Koszyki, ul. Jaśminowa od wyrazu jaśmin, ul. Przywalę od określenia topograficznego przy wale, ul'. Podwalna od drogi idącej pod wałem.

3.    Nazwy złożone (chodzi tu tylko o postać członu odróżniającego).

a)    W formie złożenia. Są to z reguły konstrukcje złożone z dwu składników przymiotnikowych, które zazwyczaj powstały przez adiektywizację (uprzymiotnikowienie) dwuczłonowych zestawień przymiotnika z rzeczownikiem, np. Krzywe Koło —> Krzywokolna, Nowe Miasto —> Nowomiejska.

b)    W formie zestawienia: przymiotnika z rzeczownikiem, np. Szeroki Dunaj; przymiotnika z przymiotnikiem, np. Obozowa Tylna; a także w formie grupy syntaktycznej, np. ulica Za Mniszkami, ulica Na Skarpie.

OBIEKTY MIEJSKIE

Nazewnictwo miejskie obejmuje nazwy, które oznaczają i wyróżniają wszystkie części i obiekty aglomeracji miejskiej. Nazywane elementy tej przestrzeni mają rozmaite: 1. pochodzenie, 2. charakter, 3. funkcje.

1. Geneza obiektów przestrzeni miasta jest zróżnicowana chronologicznie i kategorialnie. Są to: a) stare miasto, wokół którego rozrosła się cała aglomeracja, oraz stopniowo dołączane nowe części miasta, w przeważającej liczbie pierwotne samodzielne organizmy, czyli osady, jurydyki, wsie, miasteczka; b) pierwotne tereny naturalne nie zabudowane lub z zabudową niezwartą, jak np. posiadłość, założenie parkowe;

294