page0321

317

einandergreifen organischer Zerstorung und organischer Neu-bildung« ^l), a tak samo postąpił Yves Delage pisząc: »La cel* lule travaille, elle se nourrit, elle se divise. Sa vie se resume dans ces trois fonctions essentielles dont les autres ne sont que des cas particuliers«²). Chcąc dać ile możności dokładną definicyę opisową żywego ustroju materyalnego, możnaby powiedzieć, że materyalna substancya żywa, to substancya, zbudowana z pewnej liczby różnorodnych pierwiastków, połączonych chemicznie w sposób nader zawiły, reagująca w^r sposób swoisty na bodźce zewnętrzne i wewnętrzne, a w której samorzutnie dokonywuje się ustawiczna celowa wymiana i przemiana materyi, powodująca odnawianie się i wzrost części różnorodnych i całości, uzdolnionej do wyda*wania potomstwa o tej samej gatunkowo naturze.

Taka definicya może być wystarczająca dla przyrodnika, ale nie jest dostateczna dla filozofii, gdyż życie sięga dalej poza ustroje materyalne, w świat duchów. Moniści materyalistyczni nie przyjmują wprawdzie tego świata, ale nie tu miejsce na rozprawę z nimi w tej kwestyi; wystarczy tylko zaznaczyć, że poza tym monizmem są obozy filozoficzne, przyjmujące świat duchowy. Nikt nie myśli przeczyć, że między życiem organizmów⁷ materyalnych a życiem substancyi duchowych zachodzi różnica tak wielka, że tylko w sposób analogiczny możemy przenosić pojęcie życia, zaczerpnięte ze świata materyalnych jestestw żywych, na substancye duchowe, a nie w sposób jednoznaczny. Chodzi tylko o to, czy mamy jakąś podstawię do takiej analogii, i w czem jej szukać należy?

Klucz do odpowiedzi wskazał Arystoteles w tern, że przejawy życia odbywają się w' jestestwie żywem 3i auxoO, przez nie samo. Chce mianowicie Stagiryt.a wyrazić przez te słowa tę myśl, że jestestwo żywe samo posiada źródło swych przejawów charakterystycznych, że jego czynności z niego samego wynikają, ale i jego dobro mają na oku, że są to akty wsobne (immanentne). Są mianowicie dwojakiego rodzaju czynności (procesy, akty); jedne, które z podmiotu działającego pochodząc są skierowane ku

‘) Por. Osc. Hertwig: Allgemeine Biologie j. w., str. 58.

-) Por. Yv. Delage: L/Hćredite et les grands problćmes de la Biologie generale. Paris 1903, str. 57.

http://rcin.org.pl