page0430

424 UCZNIOWIE SOKRATESA.

człowiek świadomie czy instynktem, zdąża do jakiegoś celu ogólnego, a celem tym dobro najwyższe, którego posiadanie daje szczęście zupełne. Ponieważ w tern życiu takiego szczęścia osięgnąć nie można, a w przyszłe Arystyp nie wierzył, przeczył poprostu, żeby człowiek miał przed oczami taki cel najwyższy, a jeżeli on używa tego wyrazu, to na oznaczenie sumy wszystkich celów poszczególnych, jakie sobie wytykamy w tern życiu. Jeżeli zaś celem poszczególnym bedzie zawsze każdorazowa przyjemność, oczywiście suma chwilowych przyjemności będzie stanowiła cel ostatni życia ludzkiego¹). Wystarczają zupełnie teraźniejsze, dlatego nie kazał troszczyć się o przyszłe, co rzymski jego naśladowca tak wyraził dowcipnie: carpe diem ! W istocie mawiał, że naszą jest tyko chwila obecna²), a zgodnie z tern donosi biograf, że »używał tylko przyjemności obecnej a nigdy z trudem nie uganiał sic za używaniem rzeczy nieobecnych, skąd psem królewskim nazywał go Diogenes« — (Cynik, który siebie zwyczajnym psem tytułował ³).

W takim systemie nie może być mowy o etyce, bo ta potrzebuje cnoty, a każda cnota polega na poświęceniu. Czyn z pobudek egoistycznych płynący, może mieć pozór cnoty, ale istotnie cnotliwym nie będzie, bo cnota nie służy przyjemności lub docze-snćj korzyści, lecz doskonali duszę do życia wieczystego. U Ary-stypa zaś każdy czyn jest obrachowany, każdy służy chwiłowćj rozkoszy. Jeżeli każe człowiekowi być cnotliwym, to tylko w tern znaczeniu, że przez to otwiera on sobie nowe źródło przyjemności. Ale jedna przyjemność od drugićj nie różni się (każda jest miłą emocyą); będzie wiec rzeczą obojętną, czy ją wywoła granie na instrumencie muzycznym, czy praktyka uczynków miłosiernych — i słusznie mówi Cyceron, że u Cyrenaików cnota dlatego tylko pochwały jest godną, że jest sprawczynią rozkoszy, virtutem censuerunt ob eam rem esse laudandam, quod efjiciens es set volu-ptatis ⁴).

^ł) Diog. Laert. II. 8. §. 87: tthoę /dv ydy tivon Ttjv k«t« /*ięoę t_tdov^v, tvdcu,uoviav de to ix tolv fteotxoiv tjd'ovo>v av<jTrj/ta etc.

²)    Aelian. Var. hist. XIV. 6: /ióvov ydę eąazKer >jftettęov eivou to na(jóv,

³)    Diog Laert. II. 8. §. 66.

*) de off. III. §. 116.

http://rcin.org.pl