page0493

485

Skałozub — Skamieniałości

i zamknąć porty wszystkich miast nadbrzeżnych, przeglądać wypływające z nich statki' i odbierać niewolników. Wtedyto hetman wyprawiwszy jeden oddział łodzi w górę ku odnodze perekopskiej, powyżej serbułackiej twierdzy, sam z liczną konnicą i piechotą przebywszy ku orskiej linii, zaparł jej bramy' i udał, że niby chce przedrzeć się za nią. Tymczasem przypłynął oddział łodzi zaporozkich do odnogi Perekopskiej. Nie uwiadomiwszy o tern wojska, rozkazał hetman oboźnemu generalnemu Jakóbowi Surmyle, przedłużać wycieczki za liniją, aby tym sposobem zmusić Krymców do odwiezienia niewolników do miast nadbrzeżnych, a sam nocą przeprawił się ze swoją tłotylką, wyznaczył jej rozmaite porty i popłynął w odnogę Kierczyńską, w której spodziewał się spotkać największą liczbę przewożonych jeńców; ale zaledwie wpłynął w odnogę, wnet tureckie statki przybyłe z Czarnego i Azows^iego morza, otoczyły go i po upartej walce, wzięły w niewolę ze wszystkiemi co przeżyli bitwę. Odesłano go do Konstantynopola, i tam umorzono głodem (1589). Pisarz Bogusławiec schwytany przez Turków przy Kozłowie, oswobodzony był przez Zaporożców z pomocą Semiry, żony baszy tureckiego, która z nim wyjechała na Ukrainę, i została jego żoną. Reszta wojska kozackiego z pułkownikiem Perebinosem i obożnym Surmyłą, wróciła także do swojej ziemi.

Skały. Nagromadzenia się indywiduów mineralnych w spójne massy, stanowiące twardą skorupę ziemską, nazywają się skałami. Skała tern się różni od minerału, że się składa z połączenia indywidualnych części jednego lub wielu minerałów. Kryształ np. szpatu wapienego albo kwarcu jest minerałem, lecz jeżeli mnóstwe takich kryształów albo wielka massa wapna lub krzemienia nieskrystalizowanego tworzy ciało spójne, w takim razie mamy skałę, która nadto jest pojedynczą, jako składająca się z jednego minerału. Mika i szpat polny są minerałami, lecz jeżeli wielka ilość drobnych ich cząstek połączy się z cząstkami kwarcu i utworzy jcdnę całość zbiorową, w takim razie utworzy się skała złożona, znana pod nazwiskiem granitu. Ponieważ według powyższego skały są zbiorami indywiduów i nigdy same nie są indywiduami, przeto miedzy niemi niemożna szukać gatunków wyraźnie odznaczonych, jak to ma miejsce dla minerałów', roślin i zwierząt.    W naturze jednak napotykamy na

nagromadzenia mineralne, składające się z różnych minerałów łub w różnych stosunkach z sobą połączonych, dla tego też odróżniamy skały pomiędzy sobą i rozmaitemi nazwiskami je oznaczamy, jak: granit, gnejs, łupek mikowy, łupek gliniasty, porfir, bazalt, trachit, fonolit, wapniak, piaskowiec i t. d. Ze względu na rozmaity sposób powstania odróżniamy skały na: plutoniczne, wulkaniczne, metamorficzne, neptuniczne i t. d. Odróżniają jeszcze skały, biorąc na uwagę ich skład, znajdowanie się w naturze, wiek względny czyli czas ich powstania i t. d.

Skamander, (grec. Sk&mandros), pomniejsza rzeka w okolicy Troady, w Azyi Mniejszej, od bogów według Homera Xanthos zwana, bierze początek przy górze Ida z dwóch źródeł; z tych jedno zimną, drugie ciepłą dostarcza wodę, co nowsi stwierdzili podróżni. Rzeka ta na południo-zachód od miasta Troi, przepływa płaszczyznę i połączywszy się z rzeką Simois uchodzi na północ od Sigeum do morza. Teraźniejsze jej nazwisko jest S/camandro₇ czyli Mendere-Su.

Skamieniałości (petrefacta). W części lub zupełnie zamienione na massę kamienną szczątki organizmów', kiedyś zamieszkujących ziemię, napotykane w rozmaitych głębokościach iw różnych nokładach skorupy ziemskiej, nazywają się skamieniałościami. Skamieniałości przedstawiają albo ciała zupełnie nie-