125
dzili się lub długi czas tg błogą zamieszkali krainę, i ztąd Neapol ma niejakie do ich imion prawa; ale dość w ich dzielą się wpatrzyć, żeby się przekonać, iż żaden z tych mistrzów nie utworzył szkoły. Najwięcej owszem do innych należeli drudzy z tćj epoki, gdzie miejscowych szkół już nie było, gdzie po długićj w sztuce anarchii, ona się na zwolenników Carayagia i Carachów podzieliła, potem na idealistów i naturalistów, a na ostatek już się stała wyłącznie twórcy swego własnością, jego duszy niepodległym płodem, i tylko jego gicruuszu nosiła piętno.
Do tych właśnie rzędu trzeba i twory Salwatora Rosy policzyć.
Neapolu dzićcię, Neapol na nim głównie swą opiera malarską sławę. I słusznie: byłto znakomity malarz. Niektórzy jak Stend-hal i wielu innych, do rzymskićj szkoły go wcielają. Sprawiedliwiej byłoby zda mi się przyznać, iż on do żadnćj nie należał wcale, że był tylko swej duszy, bardzićj nawet jeszcze niż natury uczniem.
Urodzony w Arnella, o parę wiorst od bram stolicy, w 1615 roku, w najpiękniejszy dzień wiosny, bo 20 czerwca, i kiedy natura wszystkie swe najkwiecistsze przywdziewa szaty, wzrosły na rozkosznych Neapolu brzegach, wszystkie jednak pomysły jego surowe, ponure, ostre. Pierwszy obraz co sławę mu zjednał, przedstawia nieszczęśliwą Agar na puszczy zostawioną. W pięknych jego peizażach, zawsze ujrzysz dąb piorunem złamany, nieba burzą grożące, całą przyrodę jęczącą pod jój gromem. Gdzież on tych dla siebie szukał wzorów? Jużciż nie pod uro-czem ojczyzny swej niebem, gdzie wszystko śmieje się i samą tchnie miłością. Życie jego da nam lego pytania rozwiązanie, bo to życie cierpkie, gorzkie, nie mogło podobnego nieba odblasku na tło myśli jego rzucać.
Z ubogiej rodziny, od kolebki nędzą ścigany, przez większą życia połowę przeciw niej walczyć musiał, a ta walka hartując duszę, nadała jej ten surowy koloryt co w obrazach jego panuje.
Ojciec go na prawnika przeznaczał. Lecz on czując w sobie malarstwa gieniusz, nie zdołał jego niebiańskich skrzydeł pod ciężki adwokacki płaszcz stulić. Uciekł skrycie zpod rodzicielskiej