WA308�7 II5947 NAUKA O LUDACH068 I

zornie obojętnych stosunkach wymiarów wykryć klucz do zrozumienia wszystkich innych. Być może iż kiedyś przyjdzie przecież do ustanowienia dokładnego, od wzrostu której kości czaszki, zawisł głównie kształt głowy ^:), a z tego powodu należy przedewszystkiem zbierać długość pojedynczych szwów dla nagromadzenia statystycznego zasobu. Temi zaś przedwstępnemi pracami do naukowćj budowy w przyszłości nie może się dzisiejsza Etnologia zajmować; ona musi poprzestać na ustanowionych już różnicach.

Na nieszczęście nie posiadamy jednostajnego postępowania przy wymierzaniu. W Anglii używają innej metody jak we Francji, a w Niemczech nie ma dwóch uczonych, którzyby się w rej mierze z sobą zgadzali. „Prostemu jako też i naukowemu badaczowi, —mówi Yirchow ¹),—wieie na tern zależy, aby stały związek pomiędzy kształtem czaszki i budow^Tą mózgu w^rynaleść.“ W miarę tego, gdzie się ktoś tego związku odszukać spodziewm, urządza on i sposoby mierzenia. Nim jednak podobny związek zostanie rzeczywiście odkryty, musimy się przedewszystkiem stosunków przestrzeni trzymać. Pierwszy Ptetzius nauczył nas na podstawie stosunku szerokości czaszki do jej długości odróżniać długogłowe czaszki od krótkogłowych (dolicho-cephalf i brachycephali) chociaż ścisłój granicy pomiędzy obiema pociągnąć nie był w stanie. Lecz gdy przyszło do rzeczywistego wymierzania średnic czaszki objawiły się natychmiast różnice w sposobach użytych w tym celu. Grubość kości czaszki jest bowiem bardzo chwiejna. Gdy przyłożymy miarę do ścian prostopadłego poprzecznego przecięcia czaszki, to odpadnie najczęściej 2 — 5 mm. na miąższość samych kości. Te różnice nie przedstawiałaby przy wymierzaniu żadnej przeszkody, gdyż wpływają jednostajnie na zwiększenie lub zmniejszenie średnicy długości i średnicy szerokości, Lecz w innych miejscach i właśnie tam, gdzie się największą oś czaszki w^Tymierza, rozpada się kość czołowa na dwie blaszki, zewnętrzną i wewnętrzną, rozdzielone znacznemi jamami. Na samym środku potylicy zaś rozpierają gąbczaste przestwory obie blaszki powierzchowne kości, wskutek czego czaszka w obu razach dosięga grubości, wynoszącćj od 20—15 mm. a nawet i więcej. Ponieważ zaś te wydęcia kości wewnętrzne z pewnością w żadnym istotnym z^wiązku z czynnościami mózgu nie stoją i u osób jednego i tego samego plemienia znaczne przedstawiają różnice, więc nie uznano za rzecz stosowną przy wy-

^l) ,Virckow. lke Eutw:.ckelung des 'Schaedelgrundes. Berlin 1857, str, 81.

http://rcin.org.pl