WA308�7 II5947 NAUKA O LUDACH273 I

Postawmy sobie obecnie pytanie, czy też gdziekolwiek na ziemi istnieje lud bez religyjnych poglądów i wyobrażeń? a odpowiedź musi na nie wypaść przecząca. Na każdym stopniu swego duchowego rozwoju czuje w sobie człowiek potrzebę znalezienia przyczyny dla każdego zjawiska, każdego skutku i zdarzenia. Gdy rozwój umysłowy nizki zaspakaja już fetysz tę potrzebę, lecz w miarę rozwoju umysłowej bystrości ludów ścieśnia się coraz bardziej krąg lekkowierności a wyobrażenie bóstwa zyskuje coraz bardziśj na godności aż się w końcu w najszlachetniejszy i najwznioślejszy wytwór umysłowćj pracy człowieka zmienia. Eównieteż i pierwsze niezdarne jeszcze usiłowania do wykrycia nieznanego twórcy prowadzą zawsze, dopokącl władze umysłowe jeszcze się krzepią, do odrzucenia pierwszego wybiegu z potrzeby i do przyjęcia najwyższej myślą nieuchwytnćj istoty. Lecz dzieje ludzkości i ludów znają niezliczoną ilość takich pokoleń, które się nigdy do tśj wysokości nie podniosły, oraz wiele takich, które z wysokości wznioślejszych pojęć nizko spadły, złudzone grubćm rozumu ©znamieniem, od którego się przez setki a nawet tysiące lat uwolnić nie zdołały. To zboczenie nazwiemy szamanizmem i zajmiemy się z (wdaniem jego początku ').

10. Szamanizm.

Gdziekolwiek w dalszym ciągu będzie mowa o szamanizmie, należy to pojęcie brać zawsze w tak obszernśm znaczeniu, aby w sobie objąć zdołało i cały świat czarnoksięzki i cały świat obrzędów. Nazwa sama powstała przez zepsucie wyrazu sramana, oznaczającego w Indyjach buddystycznych pustelników i pokutników. Dotąd nazywano szamanami tylko kuglarzy czarowników u północno azyjaty-ckich ludów. Czynność ich polega głównie na leczeniu za pomocą cza-rów i guseł, gdyż u wszystkich mało oświeconych ludów w przeszłości i teraźniejszości bywały i bywają choroby i śmierci przypisywane je-

^x) Powyższy rozdział był już pierwej ogłoszony w skróceniu i bez poaanie źródeł w Oester. Zeitschr. f. Kunst u. Wissenschaft 1872.

Etnologia. 17

http://rcin.org.pJ