WA308�7 II5947 NAUKA O LUDACH276 I

260

z wysp Nowych Hebryd. zamieszki njch ptzez j ipuanow, [udu przeto nie mającego ani co do budowy ciała, ani co do języka mc wspólnego z mieszkańcami północnej Azyi, Ameryki lub południowej Afryki. I tam spotykamy szamanów, lecz i tam zajmują się oni sprowadzaniem deszczu i uchodzą za twórców much i dokuczliwych komarów. Ciekawemi stają się zaś dis nas głównie przez to, że są w stanie chorobę i śmierć wy wołać, skoro im się tylko od kogo na hak zdobyć uda. Ten wyraz znaczy pierwotnie tyle co śmierć, zostaje zaś ściślćj używany na oznaczenie porzuconych resztek pokarmu, które nie powinny być zaniedbywane, lecz starannie i po kryjomu spalone lub zakopane. Jeżeli jaki papuański czarodziej znajdzie łupinę bananu, to ją z liściem zawija w korę drzewa, a gdy nadejdzie noc, siada przy ogniu i spala powoli ten nahak. Gdy się wszystko spopieli czarownik z? sku-je swą moc a śmierć tćj osoby, od której owa łupina pochodziła, jest nieohybna. Jeżeli więc w pobliżu znajduje się kto taki, co zaniedbanie resztek pokarmu ma na sumieniu lub też złożony jest chorobą, to każe komuś ze swoich na trąbce z muszli zagrać na znak, aby szaman swego dzieła zniszczenia zaprzestał. Nazajutrz przynoszą mu wj-kup za zwrot nahaku. Misyjonarz Turner¹) opowiada, że mu owe złowrogie muszlowej trąbki dźwięki nie jedną noc spać nie dały, gdyż nie raz kilka takich jęczących trąbek z kilku stron naraz się odzywało. Że papuańscy szamani szczerze w swą sztukę wierzą, nie można z tego powodu wątpić, że ile razy który z nich popadnie w chorobę i oba< wia się śmierci, to również taką trąbką znać daje. Tylko przemwko chorobom, wprowadzonym na wyspy przez Europejczyków, pozostały wszelkie czary bezskuteczne, jak krajowcy sami przyznają. Ów obrzęd z nahakiem daje się z małą odmianą widzieć i na wyspie Nukahiwa, należącej do wysp Marąuesas²) a zatćm śród czystych Polynezyjczy-ków; znajdujemy go również i na wyspach Fidżi pod nazwą: „spełnienie liściami,“ ³) nawet i w Australii oczekują z pewnością śmierci chorego, jeżeli nieprzyjazny szaman spali pringurru, kosteczkę uważaną za świętą, która i przy puszczaniu krwi używaną bywa ⁴).

Przenieśmy się z Australii o jednę trzecią równika prawie ao południowćj Afryki, a dowiem? się. iż władzcy kafirscy, nim na wojnę

Nineteen Years in Polynesia, str. 89.

³) v. La n gs d o r ff, Reise urn die Welt. Frankfurt 1872. T. I, str. 135.

³) Według Wi 11 iam s’a w Ausland 1858, str. 587.

⁴) Eyre. Central Australia. T. II, str. 360.

http://rcin.org.pl