WA308�7 II5947 NAUKA O LUDACH278 I

wypadek śmierci, zapytywany bywa natychmiast Mganga czyli szaman osady najprzód o jej sprawce. Jemu bowiem przypisuje tłum wyższą wiedzę; gdyż wszelkie wróżby, wyrocznie a nawet wypukiwanie duchów w naszych czasach, muszą, do szamanizmu być zaliczone. Jeżeli wróżbita wskaże podejrzanego, wtedy składają na niego sąd boży. W tym razie przedstawia nam się czarownictwo z nowśj strony, wiara bowiem w wyroki sądu bożego polega na tym błędzie, iż niewidzialna sprawiedliwa potęga, zapytana stosownie i odpowmdnio do zasad obrzędowych, nieomylny wyrok wydaje. Sądy boże są zaś jeszcze dotąd w Indyjach u ludu Drawida¹) i bramańskich Indów, jako też w połu-dniowćj Arabii²) w użyciu a w Niemczech istniały nawet długo po przyjęciu chrześcijaństwa jako pióba wody w sprawach czarownic aż do 16 i 17 wieku; co więcśj Jakób Grimm upatruje w nowożytnym pojedynku ostatnie ślady tego obłędu³). Również i Papuanie w Nowśj Gwinei sądzą, że winę lub niewinność oskarżonego można przez zanurzenie w wodzie rozpoznać⁴), a Murzyni ze złotego wybrzeża używają takiego samego środka⁵). W południowej Afryce wreszcie, gdzie takie sądy boże u wszystkich ludów, od nadatlantyckich począwszy aż do Massajów, są rozpowszechnione, spełniają się przez wypróżnienie puharu z sokiem Mbundu. Jeżeli obwiniony tej trucizny szybko nie zwymiotuje, to wina jego dowiedziona. Gdy w^T r. 1865 nad rzeką Rembo i Mayolo (2° poł. szer. 11° w⁷sch. dł. Green.) wybuchła ospa, padło w obecności DuChaillu w skutek owego sądu bożego wiele ofiar szamanistycznego przesądu i pomnożyło liczbę ofiar choroby⁶).

Widowiska sądowe z torturowaniem podejrzanych u Kafirow Amachosa opisuje Maclean ⁷) z prawdą wzruszającą. Wiara w skuteczność sztuk czarodziejskich jest tym trudniejsza do wytępienia, że obwinieni często zeznają, iż rzecz3^rwiście czary spełniali. A że to się rzeczywiście dzieje, nie można wątpić; wszak podróżnik M a r-ti u s ⁸) schwycił sam w pewnej chacie indyjańskiej mściwą niewolnicę

^Ł) Jeliingliaus w Zeitsclir. f. Ethnol. T. III, Berlin 1871, str, 337.

²)    v. Maltzan. w Globns. T. XXI, 1872, str. 139.

³)    Deutsche Rechtsalterthumer. str. 925

⁴)    Bosmanii 1. c. T. I, str. 137,

⁵)    Otto Fins cli. Neu Guinea, str. 113.

⁶)    Du Cha’ 11 u, Ashango Land, str. 173.

⁷)    Kaffir Iaws and eustom>- Mount Coke 1858 str. 89 ^s) Ethnographie. T. I, str. 4.

http://rcin.org.pl