WA308�7 II5947 NAUKA O LUDACH387 I

marł, lecz one pozostały jeszcze dotąd bez potwierdzenia. Mieszkańcy z Kapani stwierdzają, natomiast to doświadczenie, że kiedy garstka ludu w zupełnem osamotnieniu śródoceanowem bez wszelkiego podniecającego związku z innemi wyspami pozostanie, to ich zdolności i nabyta przed rozłączeniem się jeszcze ze współrodakami wprawa i zręczność pomału zasypiają i gasną. Inni Polynezyjezyey wznoszą obecnie wprawdzie tylko drewniane budowle, lecz szczątki dawniejszych kamiennych bywają na wielu innych jeszcze wyspach południowego oceanu znajdywane i).

Na Sandwichskim Archipelagu powtarzają się w nazwach wysp i miejscowości jak: Hawai, Upolu, Lohua, nazwj wysp żeglarskich czyli gromady Samoa (Sevai, Upulu, Lefuka). Pomimo to pierwsi osadnicy tych wysp nie przybyli na nie prosto z wysp Samoa, chociaż pierwotna siedziba praojców ich tam była. W starych bowiem ich pieśniach spotykamy wzmiankę o wyspach Marąuesas, jak Nukahiva i Tahuata, zarazem i o Tahiti ²). A że język Kanaków czyli Hawajczy-ków łączy się ściśle z językiem ludu na wyspach Marąuesas, to H o-ratio Hale wyprowadza ich pochodzenie z tych wysp, chociaż ich podania i przysłowia na Tahiti jako miejsce ich pochodzenia wskazują ³). Spisy ich królów zawierają 67 imion, z których przynajmniej 22 jako bajeczne odrzucić potrzeba, tak że tylko 45 pozostanie, które, licząc panowanie każdego króla przeciętnie na 20 lat, wnioskować pozwalają, że osiedlenie się ich tamże nastąpiło w połowie naszego lOą wieku ⁴). To ważne odkrycie, że owoc drzewa chlebowego, gdy pewien stopień fermentacji przebędzie, przez długi czas przechować się daje, jak to na wyspach Tahiti i Marąuesas czynią ⁵), zrobiouojuż po wywędrowaniu Kanaków, gdyż na wyspach Sandwichskich nie jest znane ⁶). Przykład ten pokazuje nam na nowo, jak niepomyślnie działa odosobnienie się w przestrzeni na wyspach niedostępnych; prze-

¹) W a i t z 1. c. T. V, itr. 224 daje wyliczenie tych pomników.

²) J. J. Jarves. History of tho Hawian or Sandwich Islanćs, Boston 1844.

tr. 26.

³) Waitz 1. c. T. V, str. 220.

⁴) H. Hale. (United States Expl. Ethnogr. str. 129j, przyjmuje średnio lat 30 na jedno panowanie. Komu to się lepiej podoba ten powyższy rachunek może odpowiednio zmienić.

⁵) Langsdorff, Reise urn die Welt. T. I, str. 167.

⁶) T y 1 o r. Urgeschichte str. 229.

http://rcin.org.pl

24*