WA308�7 II5947 NAUKA O LUDACH253 I

237

rymby one nie miały pojęcia o własności, leży przeto po za granicami naszego badania. Tam gdzie rola przez osiadłych włościan bywa uprawianą, starano się zawsze o ścisłe odgraniczenie pola. .Na gęsto zaludnionvch północnych nikobarskich wyspach spotykamy słupy graniczne, na południowych zaś, gdzie przestrzeni wiele, nie ma ich jeszcze ¹). W Kuman’a, nad zatoką karabijską, widzieli Hiszpanie pola, odgraniczone bawełnianemi sznurami, a każde uszkodzenie tych granic było uważane za zbrodnię ²). Złodziejstwo uważają mieszkańcy brzegów Wenezueli i Antylskich za najohydniejszą zbrodnię i karali ją śmiercią wśród męczarń ³). Uznanie korony za wyłącznego właściciela ziemi w tak gęsto zaludnionych krajach jak wielkobrytań-skie i malayskie Indyje, a lud za dzierżawców jedynie, należy do przesadnych wybujałości despotyzmu, który w starożytnych Chinach szczególnie zakwitł ³). Również i w Peruwii, za czasów Inkasów, nie mogło być mowy o "własności, gdyż tam panowała ścisła wspólność mienia, czyli raczój, był tylko jeden właściciel, syn słońca, który przez swoich urzędników nakładał pańszczyznę na poddanych i cały płód ich pracy pomiędzy nich rozdzielał. Ten porządek rzeczy nie panował wreszcie tylko w^T jednej Peruwii, lecz tak samo postępowali i ka-zykowie na A utyli ach ^]), oraz naczelnicy Ottomaków w dzismjszćj Wenezueli ²). Tam gdzie władzcom przypisują pochodzenie boskie i za -wyższe istoty ich uw ażają, własność nie da się w⁷ obec nich utrzymać bez naruszenia. U Polynezyjczyków i polynezkich mięszanych ludów staje się wszystko, czego się ich wdadzca dotknie, tabu czyli świętem, nienaruszalnem dla każdego innego i nieraz już opisywano, jakim uciążliwym środkom ostrożności owi wdadzcy poddawać się musieli dla uniknienla niepożądanych następstw⁷ prawnych ztąd np., że ich przenoszono przez pola i ogrody, oraz dla odwrócenia działania owego tabu.

Wewnętrzne urządzenie społeczeństwa jest z rodzajem zajęcia dla utrzymania życia ściśle związane. Gdziekolwiek człowiek z człowiekiem się połączy, tworzy się natychmiast władza. Najluźniejsze

>) Waitz, Anthrop. T. I, str. 440.

³; Petrus Martyr, De ort>e novo Dec. VIII, cap. 6.

³1 Gamara, Historia de los Indias. cap. 28 i 68.

⁴) Plath, Gesetz u. Recht im alteu China, Munchen. 1865 str. 18.

⁵) Peschel, Zeitalter der Entdeckungen, str. 192.

⁶) P. J o s. G u m i 11 a, El Orinoco illustrado. Madrid 1741. P. % cap. II, str. 104.

http://rcin.org.pl