11

B Baraniak. Metody badania pracy. Warszawa 2<X)9 ISBN 978-83-61408-68-0. €> by WAiP 2009

Interdyscyplinarny charakter pracy-wybrane problemy 23

Odzwierciedlają one pełnię osobowości człowieka, wyrażaną przez sferę kierunkową i instrumentalną przeniesioną odpowiednio na kwalifikacje społeczno-mo-ralne oraz zawodowe.

Problem wychowania do pracy kojarzony jest z edukacją, której zadaniem jest ukształtowanie umiejętności jako istotnego elementu kwalifikacji zawodowych, będących podstawą zatrudnienia i pracy (rys. 4).

Rysunek 4. Zależność pomiędzy czynnościami, umiejętnościami i kwalifikacjami zawodowymi (za: Jeruszka. 2004)

Stopień oraz zakres ich opanowania określa poziom przygotowania człowieka do pracy (rys. 4). Przyuczenie do pracy jest najprostszą formą przygotowania człowieka do pracy. Może to być szkolenie indywidualne na stanowisku pracy pod kierunkiem mistrza oraz na kursach. Celem tych procesów' jest przyuczenie człowieka, który wcześniej nie ukończył żadnej szkoły, do pracy. Formy stanowiskowego przyuczenia do pracy umożliwiają nabycie czynności wykonywanych na stanowiskach roboczych pod kierunkiem wykwalifikowanego robotnika, stosującego metodę instruktażu. Drugą formą przyuczenia do pracy są formy kursowe, które umożliwiają opanowanie poprawnego w'ykonywania mało skomplikowanych zadań zawodowych pod kierunkiem wykwalifikowanego pracownika (por. Leksykon pedagogiki pracy 2004, s. 207; Nowy słownik pedagogiki pracy, 2000) oraz poznanie podstawowych zagadnień teoretycznych dotyczącym tego zadania.

Przysposobienie zawodowa to kolejna forma przygotowująca człowieka do pracy. Pedagodzy pracy rozpatrują ją w dwóch kategoriach - procesu oraz wyniku. Prace organizowane przez zakłady pracy w formach kursowych lub w klasach zawodowych umożliwiają w-stępne poznanie zawodu od strony procesów, narzędzi, maszyn, urządzeń, czynności. Wynikiem takiego przysposobienia jest opanowanie układu podstawow ych umiejętności, ściśle określonych zadań, wspieranych przez pozytywmy układ motywacyjny, istotny dla procesów pracy oraz dalszego dokształcania, prowadzącego w efekcie do przygotowania zawodowego, opisanego charakterystycznymi dla zawodu i poziomu kształcenia (robotnika, czeladnika, technika itp.) zadaniami zawodowymi.

Podstawowe przygotowanie człowieka do pracy wyraża się w przygotowaniu zawodowym. Ono - podobnie jak przysposobienie zawodowo - rozpatrywane jest w' kategoriach procesu i jego wyniku. Istota procesu sprowadza się do opanowania i osiągnięcie wysokiej przydatności zaw^rodowoj, której cechami charakterystycznymi są wydajność procesu pracy oraz motywacja pracującego człowieka. Wynikiem

+ # B ■ «-» I ą ą 6 Ił ł ♦

B Baraniak. Metody badania pracy. Warszawa 2009 ISBN 978-83-61408-68-0. <£> by WAiP 2009

24    Rozdnał 1. Praca ja ko kaleczona naukowa przygotowania zawodowego będzie wykształcenie opisane kwalifikacjami istotnymi dla danego zawodu, a także pożądanymi przez pracodawców. Dotyczą one układów umiejętności umysłowych i praktycznych, będących pochodną wiadomości oraz postaw umożliwiających skuteczne rozwiązanie zadań zawodowych.

Stopień przygotowania człowieka do procesu pracy o różnym jej stopniu trudności ilustruje rysunek 5.

Rysunek 5. Miejsca, sposoby i charakter przygotowania człowieka do pracy (model własny)

Każdy z tych procesów przygotowuje człowieka do wykonywania pracy o różnym charakterze wyrażonym stopniem jej skomplikowania, począwszy od czynności stanowiskowych, poprzez pojedyncze zadania, do ich pełnego zbioru, charakterystycznego dla danego zawodu. Podstawą wykonywania czynności oraz zadań zawodowych są umiejętności, które stanowią o kwalifikacjach, przez co praca nabiera charakteru nie tylko kwalifikacyjnego, ale również jakościowego. Wyraża się to w wydajności pracy, czyli zdolności pracownika do wytwarzania w jednostce czasu ilości produktu lub usługi, tj. wykonania określonej normy. Tę interesuje również jakość wytworzonego dobra, powstałego w procesie pracy. Jego ilość będzie uzależniona - podobnie jak i jakość - od poziomu przygotowania człowieka do procesu pracy, którego miernikiem są nie tylko pojedyncze czynności i umiejętności przekształcane w sprawność działania, ale kwalifikacje człowieka (rys. 5), wartościowanie pracy i jej przeżywanie (Nowacki 1971, 1978, 1982; Wiatrowski 1994, 2004; Gerlach 2003) oraz znajomość warunków pracy rozpatrywanych w kategoriach: przyjazna - uciążliwa dla człowieka, zagrożeń towarzyszących procesom pracy oraz warunków czasowych, płacowych itp. (Kaczor 1989,