417

Jedność i rozbicie świata arabskiego (po roku 1967) 419

wej (OAPEC) oraz Arabski Fundusz Rozwoju Społecznego i Gospodarczego. Inne fundusze powoływane były przez poszczególne kraje: Kuwejt, Arabię Saudyjską i Abu Żabi. Pod koniec lat siedemdziesiątych wielkość tej pomocy była bardzo duża. W 1979 państwa wydobywające ropę naftową przekazały różnymi kanałami około 2 miliardów dolarów na rzecz krajów rozwijających się; stanowiło to 2,9 procent ich produktu narodowego brutto.

Inne typy więzi miały jeszcze ważniejszy charakter, ponieważ angażowały poszczególne osoby a także społeczeństwa, których były one członkami. Tworzyła się wspólna kultura. Od czasu uzyskania niepodległości we wszystkich krajach szybciej lub wolniej rozwijał się system oświaty. W 1980 roku odsetek chłopców w wieku szkolnym uczęszczających do szkoły podstawowej wynosił 88 procent w Egipcie i 57 procent w Arabii Saudyjskiej. Natomiast 90 procent dziewcząt chodziło do szkół w Iraku, a 31 w Arabii Saudyjskiej. W Egipcie 56,8 procent mężczyzn i 29 procent kobiet umiało pisać i czytać. W Egipcie i Tunezji niemal jedną trzecią uczących się na uniwersytetach stanowiły studentki, a w Kuwejcie ponad 50 procent. Nawet w Arabii Saudyjskiej niemal jedną czwartą stanowiły kobiety. Poziom szkół i uniwersytetów był zróżnicowany; konieczność kształcenia jak największej liczby osób oznaczała, że klasy były liczne, nauczyciele nieodpowiednio przygotowani do pracy, a budynki niedostosowane do potrzeb nauczania. Większość szkół kładła nacisk na nauczanie arabskiego i wykładanie innych przedmiotów po arabsku. Dla wielkiej liczby kończących te szkoły i dla absolwentów nowych uniwersytetów, arabski był językiem, z którym czuli się związani i w którym odbierali świat. Tb umacniało świadomość wspólnoty kulturowej wszystkich mówiących po arabsku.

Ta wspólna kultura i jej świadomość upowszechniały się dzięki nowemu środkowi przekazu. Wprawdzie radio, kina i gazety nadal odgrywały ważną rolę, ale ich wpływ uzupełniała telewizja. W latach sześćdziesiątych w krajach arabskich powstawały stacje telewizyjne, a telewizor stał się częścią gospodarstwa domowego nie mniej ważną od kuchenki czy lodówki; dotyczyło to wszystkich ludzi z wyjątkiem bardzo biednych i tych, którzy mieszkali na wsiach, gdzie jeszcze nie dotarła elektryczność. W roku 1973 w Egipcie było już około 500 tysięcy telewizorów; podobna liczba była w Iraku, a w Arabii Saudyjskiej 300 tysięcy. Nadawano wiadomości, które prezentowano w taki sposób, by pozyskać poparcie dla polityki rządu; w większości krajów zwykle nadawano w różnych proporcjach programy religijne, filmy i seriale importowane z Europy lub Ameryki, a także sztuki i programy muzyczne produkowane w Egipcie i Libanie; sztuki przekazywały idee, obrazy i najbardziej trudny do przeniesienia na grunt świata arabskiego - humor.

W ciągu tych dziesięciu lat powstał też inny rodzaj łączności zbliżającej kraje arabskie: był to ruch osobowy. W owych bowiem latach transport lotniczy był w zasięgu znacznej części ludzi. Budowano lotniska, większość krajów