415

Jedność i rozbicie świata arabskiego (po roku 1967) 417

- nie wiadomo czy uzasadnione, że ZSRR zechce rozciągnąć swoje w wpływy na rejony Oceanu Indyjskiego. Rewolucja irańska 1978-1979 obaliła szaha -najpotężniejszego sprzymierzeńca Stanów Zjednoczonych. Jego rządy zastąpiła władza oddana sprawie przekształcenia Iranu w prawdziwie muzułmańskie państwo, co było pierwszym krokiem ku podobnym zmianom w innych krajach islamu. Istniało niebezpieczeństwo, że rewolucja rozprzestrzeni się na zachód do sąsiednich krajów, co oznaczałoby zmianę systemu politycznego państw Zatoki, a więc i zmianę ich stosunków ze Stanami Zjednoczonymi. Przyczyny te sprawiły, że Amerykanie w uzgodnieniu z bliskowschodnimi krajami, które były na to gotowe, opracowali plany obrony Zatoki w razie konieczności. Jednakże większość państw Zatoki starała się trzymać z dala od pełnego przymierza z Ameryką, co w roku 1981 doprowadziło do tego, że Arabia Saudyjska i kilka mniejszych krajów stworzyły swoją własną Radę Współpracy Zatoki.

Otwarcie na Zachód było czymś więcej niż zmianą polityki zagranicznej czy wojskowej, oznaczało ono zmianę w postawach i zasadach działania większości krajów arabskich na polu gospodarki. W Egipcie przyjęło symboliczną nazwę infitah (polityka otwartych drzwi); nazwa ta pochodzi od ustawy uchwalonej w 1974 roku. Złożyło się na to kilka przyczyn: potęga Stanów Zjednoczonych, ujawniona w wojnie z 1973 roku i jej skutki, potrzeba pożyczek i inwestycji zagranicznych w celu rozwoju własnych zasobów i rozbudowy własnej wielkości, a być może również rosnąca świadomość ograniczeń kontroli państwa nad gospodarką, i wreszcie naciski interesów prywatnych.

Na infitah złożyły się ściśle ze sobą związane dwa procesy. Z jednej strony w gospodarce miało miejsce przesunięcie siły ciężkości z sektora publicznego ku prywatnemu. Z wyjątkiem Libanu, w którym praktycznie nie było sektora publicznego, nawet kraje najbardziej oddane sprawie prywatnej przedsiębiorczości zachowywały kontrolę nad niektórymi dziedzinami, jedyna bowiem możliwość szybkiego rozwoju leżała w inwestycjach i sterowaniu państwowym. Na przykład w Arabii Saudyjskiej przemysł naftowy został znacjonalizowany i największe nowe przedsiębiorstwa przemysłowe były własnością państwa. Często jednak władze dawały dużą swobodę działania przedsiębiorczości prywatnej -w rolnictwie, przemyśle i handlu. Najwyraźniej dało się to zauważyć w Egipcie, gdzie w latach siedemdziesiątych nastąpiło szybkie i zakrojone na wielką skalę odejście od socjalizmu państwowego lat sześćdziesiątych. W Tunezji próba narzucenia kontroli państwowej na import i eksport, na produkcję przemysłową i wewnętrzny rynek dystrybucji napotkała na trudności i odstąpiono od niej w 1969 roku. Również w Syrii i Iraku, mimo zasad socjalizmu, wprowadzonych przez partię Baas, doszło do podobnych zmian.

Infitah, po drugie, oznaczał otwarcie na zagraniczne, a zwłaszcza na zachodnie inwestyqe i przedsięwzięcia. Mimo akumulacji kapitału z wydobycia ropy, zasoby kapitałowe większości krajów arabskich były niewspółmierne