Fitopatologia leśna (76)

Choroby owoców i nasion

Choroby owoców prowadzą z reguły także do chorób nasion. Żurawlew i łow (1969) podkreślają dysproporcję między obfitością nasion wytwar*. przez drzewa leśne a stosunkowo skromną liczbą wschodów. Składa się na to reg przyczyn, w znacznej mierze także choroby nękające nasiona, szczególnie choroby powodowane przez grzyby, mniej przez bakterie i czynniki abioty Choroby mogą występować na nasionach już w czasie ich rozwoju i dojrzę⁷ a następnie po icli opadnięciu na ziemię lub pozyskaniu i wreszcie w czasie pf chowywania. Z etiologicznego punktu widzenia wydaje się celowe podzielę? chorób nasion na niepasożytnicze i pasożytnicze.

1. Choroby niepasożytnicze

Choroby nasion powodowane przez czynniki niepasożytnicze (abiotyczne) stępują częściej niż się niejednokrotnie przyjmuje. Za Żurawlewem i Sokoło (1969) można wyróżnić następujące choroby tego typu:

!. Choroby nasion z powodu niedożywienia roślin-gospodarzy. Niedostt( w glebie azotu, ale szczególnie fosforu i potasu powoduje niedorozwój i p wczesne opadanie owoców', a w wypadku braku pierwiastków śladowych ( boru), obserwuje się nawet niewytwarzanie owoców i nasion. Przeciwdziałać mu można tylko przez odpowiednie nawożenie mineralne gleby.

2.    Choroby nasion z powodu suszy. Brak dostatecznej ilości wilgoci w gle powoduje zachwianie bilansu wodnego rośliny i związane z tym odprowa wody z rozwijających się owoców do liści. W tych warunkach powstające wysychają, pękają i przedwcześnie opadają. Tak bywa na przykład z żołęd

ob

3.    Choroby nasion z powodu nadmiaru wilgoci w glebie. Owoce na drz ulegają deformacjom i pękają, w wyniku czego stają się podatniejsze na za nie przez grzyby. Nabrzmiewanie żołędzi w okresie jesiennych deszczów ich odporność na przymrozki. Wysoka wilgotność względna powietrza i d( w połączeniu z przymrozkami uszkadzają kwiaty żeńskie wielu drzew (wi klonów, jesionów, modrzewi i in.), co prowadzi do wytwarzania niepełnow ściowych (pustych) nasion.

4.    Choroby nasion z powodu niskich temperatur. Panowanie obniżonej peratury (nawet dodatniej) w okresie wegetacyjnym przeszkadza dojrz owoców i nasion, wskutek czego przedwcześnie wysychają i opadają. SZO nie wrażliwe na te wpływy wydają się być owoce pestkowych, żołędzie of siona świerka i jodły. Ujemne temperatury mogą powodować zamieranie » np. żołędzie tracą zdolność kiełkowania w temperaturze minus 5-6°C.

, Choroby nasion z powodu wysokich temperatur. Podwyższone temperatu-Łjdące zwykle w parze z niedostatkiem wilgoci, sprzyjają niedorozwojowi

Przedwczesnemu opadaniu nasion.

hicia prowadzące do zranień owoców i nasion, a w konsekwencji do ich upodat-nicnia na zakażenia przez grzyby i bakterie. Uszkodzenia mechaniczne z podobali następstwami mogą być także spowodowane przez owady, gryzonie itp., * wreszcie przez człowieka manipulującego nasionami w czasie zbioru, transportu i przechowywania.

'^P6 Choroby nasion z powodu niekorzystnych czynników meteorologicznych. Czynnikami takimi mogą się okazać silne wiatry i opady, szczególnie zaś grado-

____Hn yrnnipń nwnrńw i nasion a wj Inneolzuronoli A^    -----i*

2. Mumifikacje

Zjawisko mumifikacji polega na opanowaniu przez określony grzyb danego narządu roślinnego (w tym wypadku owoców lub nasion), wykorzystaniu go jako substratu odżywczego i przekształceniu w swoją podkładkę (stromę); równocześnie następuje wysychanie takiego narządu i przeważnie także skurczenie się i pomarszczenie. Z powstałego w ten sposób tworu wyrastają w odpowiednich warunkach owocniki patogena.

a. Mumifikacja żołędzi

Patogen: Slromatinia pseudotuberosa Rchm

Chorobę tę uważa się za jedną z groźniejszych chorób występujących na żołędziach (tukomski 1961).

hóżk ^UJ^kowanych liścieni mają kształt miseczek, średnicy około 7 mm, na j^ł_ta^ac^ długości 2-7 cm. Hymenium workowe (z parafizami) jest początkowo n_e | . Później ciemnieje. Zarodniki workowe są bezbarwne, podłużnoeliptycz-Jajowate o rozmiarach 8-10 x 5-6 pm. Na podstawie konidialnego zarod-_ ^nia Patogena zalicza się go do rodzaju Monilia.

unki sprzyjające. Chorobie sprzyja: pozyskiwanie żołędzi z drzewostanów ’^{ych 0} silnym porażeniu żołędzi przelegujących w ściółce (warto zaznaczyć,

Symptomatologia. Objawy choroby ukazują się najpierw na liścieniach (można je obserwować po zdjęciu łupiny z żołędzia) w postaci ostro zarysowanych, niebawem zlewających się ze sobą, żółtopomarańczowych plam. Później liścienie przybierają zabarwienie brudno oliwkowobrunatne, a na ich powierzchni pojawia się | "Lara grzybnia wytwarzająca kuliste zarodniki konidialne. W końcu łupina żołędzia Pp^a * opada, a liścienie przyjmują postać czarnej pomarszczonej mumii (stromy) ^zjamami wewnątrz, z której z kolei wyrasta jeden lub więcej owocników patogena. ■^Etiologia. Sprawcą choroby jest grzyb Slromatinia pseudotuberosa (Ascomyce-Helotiales). Zakażenie w naturze następuje przeważnie w okresie dojrzewa-Er* opadania żołędzi. Jego źródłem są zarodniki konidialne lub workowe. Pa i ^Pki kiełkowe wnikają do żołędzi przeważnie przez pęknięcia łupiny. W wil-■Pmych warunkach przechowywania lub przelegiwania żołędzi w naturze two-Fwvd^k³ P^owi^crzci^lni liścieni tak znaczna ilość grzybni, że rozsadza ona łupinę się na zewnątrz, gdzie produkuje zarodniki. Owocniki wyrastające