klsti642

672

. MOSZYŃSKI: KULTURA LUDOWA

miętają jeszcze czasy, kiedy czółna panowały niepodzielnie, zaś łodzie z desek albo zaczynały się dopiero pokazywać albo też całkiem ich po wsiach nie było.

669.    Dla zwiększenia bezpieczeństwa płynących używane były tu i owdzie u Słowian (zwłaszcza zaś na Wielkorusi i podobno w Tatrach) czółna podwójne, w rodzaju wyobrażonego na fig. 539, 2, to znaczy zbite z dwu czółen pojedynczych. Podwójne czółna nieobce też były wielu sąsiadom Słowian, jako to z jednej strony Czeremisom, Wotjakom etc., zaś z drugiej np. Albańczykom. — Pospoliciej bodaj stosowano w tym samym celu oskrzydlenie czółna drewnia-nemi pływakami (fig. 539, i i 540). Na południowo-wschodnim skrawku rdzennej Polski, na Białorusi, a także na Litwie, Łotwie i u zachodnich Finów, pływaki te bywały zwykle z desek, przytwierdzonych do obu burt, rzadziej — z grubych jak ramię żerdzi. Takież pływaki

540. Czółno oskrzydlono (w dwu różnych pozycjach). Okmiany, pow. Wilno-Troki, Białoruś (Polska). Rys. wg fot. p. M. Znamierowskioj-Prufferowej.

stosowano niegdyś, jak się zdaje, tu i owdzie na Podlasiu, Polesiu i Wołyniu, ale wiadomości, jakie z tych krajów o nich posiadam, są mniej lub więcej niepewne. Flisacy na Wiśle przybijali sobie niekiedy z obu stron czó-łen-jednodrewekpobol ce dla zwiększenia równowagi statku. Beau-plan widział i opisał w XVII wieku czajki kozackie na Dnieprze, które również miały pływaki, ale te były sporządzone z powiązanej w rulon trzciny, czy też z sitowia. Na przeciwległych kresach Sło-wiańszczyzny spotykamy czółna z typowemi drewnianemi pływakami— w rodzaju białoruskich, czy litewskich, łotewskich, atbo zachodnio fińskich, — w zachodniej Macedonji (nad jez. Ochrydzkiem) i w Al banji. A więc i tu mamy przed sobą wytwór, którego zasiąg, nie licząc (poczęści niepewnych) punktów rozproszonych, rozpada się, o ile do dziś wiadomo, na dwie główne części: nadbałtycką i nadadrjatycką,

670.    Czółna poruszane bywają bądź wiosłem, bądź drągiem, Wszystkie rdzennie miejscowe dawne wiosła wiejskie, widywane przeze mnie na całym obszarze dzisiejszej Polski w jej granicach politycznych, począwszy od północno-zachodnich do południowo- i północno-wschodnich kresów, należały do bardzo prymitywnego typu, o piórze długiem równowąskiem, stosunkowo nieznacznej szerokości