klszesz150

902 :. Moszyński: kultura u LA SŁOWIAN

i muszli¹; niekiedy używane bywają także w charakterze „ozdób* części ogonów lub całe ogony zwierząt ssących; wyjątkowo śród

902 :. Moszyński: kultura u LA SŁOWIAN

126. Pisanki ze wsi Sloboda Kazaekaja pod m. Kurskiem SW Wielkoruś (pogranicze od strony Ukrainy środkowej). — S. Kułżinskij, Opisanije kollekcii pisanok (Łubenskij Muzej E. Ń. Skarźinskoj) zesz. 1, r. 1899, tabl. 2 fig. 10, 7, 9 i 8.

archaicznych wiejskich klejnotów spostrzec można nawet kręgi ryb i błyszczące chrząszcze! Wolno przypuszczać, że są to w znacznej mierze ostatnie resztki stroju naszych odległych przodków sprzed wielu tysięcy lat.

Jak już powiedziałem, z wyliczonego przed chwilą arcyprymityw-nego materiału bywają sporządzane wszystkie niemal rodzaje ozdób ruchomych. Więc naprzód do zdobienia głowy obficie używa się

Fig. 127. Pisanki z okolic Szczebrzeszyna. Lubelskie. Polska. Własność autora. Fot. L_f Sz.

kwiecia bądź w postaci wianków, bądź też luźno umieszczonych kwiatów, zatkniętych asymetrycznie u jednej skroni albo z dwu stron ponad uszami w przepaskę, bądź wreszcie zarówno wieńca jak i obustronnych wiązanek przyskroniowych (fig. 196) itp. Tego rodzaju strój, tzn. przyozdabianie głowy wiankami i luźnymi kwiatami, najpospoliciej występuje na znacznych obszarach Małorusi. Na zachodzie Słowiańszczyzny wianki widujemy przeważnie u małych dziewcząt, a i to rzadko. Na Słowiańszczyźnie południowej strój taki spotyka się głównie, choć nie

całkiem wyłącznie w związku z obrzędami; za to np. w Bułgarii znalazł Oh. Yakarelski nadzwyczaj oryginalną ozdobę z wiórków;

Fig. 128. Pisanki z zachodniej Serbochorwacji: 1. okolice m. Naśice (Sławonia), 2. ok. m. Slunj (Chorwacja), 3. i 4. ok. m. Djakovo (Sławonia). — Zbirka jugosla-venskih ornamenata zesz. 6, r. 1934, tabl. 22 fig. .4 i 7, tabl. 24 fig. 11 i 7.

pęczek takich kędzierzawych wiórków, tworzący kulę na kształt jabłka, używany jest w Samokowskiem zimą zamiast kwiatów.

Fig. 129. Wycinanki małoruskie z Podola. Ukrainśka Zahalna Encyklopedija t. 3, b. d., s.480.

676. Obok wiórków, kwiatów i ziół czarodziejskich (cf.np. § 258 sq.) również pióra służą za częstą ozdobę głowy. Są one używane pojedynczo lub — rzadziej — całymi pęczkami². Niekiedy barwi się je przedtem sztucznie, albo nawet wyzłaca. Zwykle zatykają je dziewczęta (czy kobiety zamężne) — jak to widzimy tu i owdzie u Słowian wschodnich — za przepaskę nagłowną (lub za namitkę), na przykład jedno (pawie) pióro nad czołem (Polesie wołyńskie); albo dwa pióra: po jednym nad każdym uchem, lub też wreszcie wiele piór tworzących wieniec dookolny (cz. I § 413). Najpospoliciej używa się do podobnych strojów piór pawich. Do takich to właśnie zwyczajów nawiązywać się zdają owe liczne wzmianki

0 „pawich wieńcach“, znajdujące się w starych ludowych pieśniach obrzędowych (ob. niżej §§ 900 sq.). Dziewczęce korony z piór spotykało się do niedawna głównie w niektórych okolicach Małorusi: w Besarabii, na wołyńskim Polesiu, w pow. starobielskim b. guberni charkowskiej itd. Ale

1 gdzie indziej u Słowian (np. w Serbii) rodzaj wieńca (ob. cz. I s. 395 fig. 356) a także strój z pawich piór przy uszach stanowi tu i owdzie ważną część składową tamtejszego uroczystego przybrania głowy dziewczęcej. Od razu też dodajmy, że w pióra, zwłasz-,

Ozdoby z muszli gęsto naszytych na materiał są ogromnie rozpowszechnione na Bałkanach (np. w Bułgarii).

Tak np. w niektórych okolicach b. guberni woroneskiej kobiety wtykały, w tzw. „powiazkę", tj. nakrycie głowy z uwiązanej na włosach chustki, kunsztowny] duży pęczek ptasich piór pofarbowanych w różne kolory.