klszesz295

1188 K. MOSZYŃSKI: KULTURA LUDOWA SŁOWIAN

śpiewała zgodnie z rytmem ruchów: Sama p aj d'ó t (dosłownie: „Sama pójdzie"), a druga odpowiadała: Ńe jd'6t, Ae jd'ót! („Kie idzie, nie idzie"); wreszcie kiedy brzemię ruszyło z miejsca i dało się już łatwo zsuwać po mostku ku brzegowi rzeki, wtedy rozlegały się słowa: Nu a-ot paśła! („No poszła!"). Jak widać z przytoczonej pieśni, którą tu powtarzam, pierwsza jej część ma idealnie wytrzymany rytm J' i / J¹ J' J' I J , zaś druga — J' I J' J' J' ¹ I ■

1188 K. MOSZYŃSKI: KULTURA LUDOWA SŁOWIAN

=:p=p.

-V

E=^rr£=|5=

Mo — lod-c

§

⁼£-b-

a-lim, je

U u

-zok po •

U

-lim. Sa-

Trudno sobie wyobrazić, powiada Lineva, jak żywo i energicznie toczyła się praca pod rozkazy tej pieśni „obdarzającej pracowników siłą prawdziwie junacką".

Oczywiście do bardzo regularnych pod względem rytmicznym zaliczają się w muzykologii nie tylko utwory w rodzaju uwzględnionych w przykładach powyższych. Rzecz bowiem w tym, iż w budowie rytmicznej, podobnie jak w melodycznej, wyróżniamy motywy; otóż te motywy mogą się przy powtarzaniu zmieniać w bardzo znacznym stopniu, pozostając jednak w oczach muzykologa wciąż wyrazami jednego i tego samego rytmu, o ile tylko mniej więcej zachowują pewien określony wewnętrzny porządek i dokładnie jednaką iloczasową wartość ogólną. Tak, powiedzmy, melodia bułgarska:

^Nr 86l§> g I g V śśS" j g» iy-G*: | *• ^UJ ii |

\M ^ {ig    -^H ■?

jest od początku do końca bardzo regularna pod względem rytmicznym, bowiem od początku do końca niezachwianie powtarza jeden i ten sam podstawowy rytm

W ciekawej kolędzie chorwackiej:

Do-bar ve-ćer, go-spo-dar, i — zaj-di—te pred svoj dvor.

£€i śEl    J=ś

ko-njic ^

ko-nji - c

rytm czterech pierwszych wierszy (wyżej podałem tylko dwa) jest także zupełnie regularny: ^444 j    (pokrywa się on, mówiąc

nawiasem, z rytmem kozaka). Podobne charakterystyczne podkreślanie zakończeń większych czy mniejszych członów tekstu przez zdłu-żenie odpowiedniego tonu powtarza się m. i. np. w równie regularnych pod względem rytmicznym kolędach małoruskich (porówn. często w tych kolędach spotykany rytm    I 44444 )•

w takcie ^2/4
M !'■!!' R!' 4 ^1 * ^1 ± 4 ś_0	K ^ 1 rh ! 1 r^4”. I n Ś0^0*00000000000^0
w takcie ^3/4 p p p 1 0* m.0 0.0 1	«««. .. 4 j J J J ^ • • • J • * *'
S ,11 G K S ^ B Q ^1 4- 9?4 i 44 ś J 1 4*4 iZ 0	' i /3 J ~0 0~0 0 0 0^0 0 0-0 0~0

; w takcie ⁸/_g

¹    Dźudźev 1. c. s. 105.

²    B. Śirola i M..Gavaz/.i 1. c. s. 58 (to samo podałem raz jeszcze w § 809 w pełnej postaci).

794. Porównawczych badań nad motywami rytmicznymi Słowian (jak i analogicznych badań nad motywami melodycznymi) brak dotychczas zupełnie. Kilka spostrzeżeń, które po części tu będą należały, przytoczę jeszcze niżej. Dla Polski podaje Windakiewiczowa jako „przykład główniejszych motywówdających niejakie pojęcie „o charakterze wątków rytmicznych muzyki naszej“, następujące rytmy: